WWW.DISUS.RU

БЕСПЛАТНАЯ НАУЧНАЯ ЭЛЕКТРОННАЯ БИБЛИОТЕКА

 

ОЖ 331.108:63:378.663:658.62.018(574.1) олжазба ыында

УАНАЛИЕВА ТРСЫНЗАДА УАНАЛИЕВНА

Аграрлы жоары оу орындарына сапа менеджмент жйесін

енгізу негізінде ауыл шаруашылыын білікті ебек ресурстарымен амтамасыз етуді жетілдіру

(Батыс азастан облысыны материалдары негізінде)

08.00.05- Экономика жне халы шаруашылыын басару

(ауыл шаруашылыы)

Экономика ылымдарыны кандидаты

ылыми дрежесіне іздену диссертациясыны

авторефераты

азастан Республикасы,

Астана, 2009

Диссертациялы жмыс Жгір хан атындаы Батыс азастан аграрлы-техникалы университетінде орындалды

ылыми жетекші: экономика ылымдарыны

докторы Б.Е.Рустембаев

Ресми оппоненттер: экономика ылымдарыны

докторы Б.Г.Жунусов

экономика ылымдарыны

кандидаты С.Е.Бисенгалиева

Жетекші йым: аза лтты аграрлы университеті

Диссертация 2009 жылды «13» маусымында саат 1000-де C.Сейфуллин атындаы аза агротехникалы университетіні жанындаы БД 18.08.01 біріккен диссертациялы кеесіні мжілісінде оралады.

Мекен-жайы: 010011, Астана аласы, Жеіс даылы, 62.

Диссертациямен C.Сейфуллин атындаы аза агротехникалы университетіні кітапханасында танысуа болады.

Автореферат 2009 жылы «___» _______________ таратылды.

Диссертациялы кеесті

алым хатшысы, экономика

ылымдарыны докторы М.Ш.Кенжеболатова

КІРІСПЕ

Таырыпты зектілігі. азастан Республикасы экономикасыны нарыты ауысымы, агронерксіптік кешендегі ндірістерді тез арада лдырауы - осы жне таы баса факторлар ауыл шаруашылыында негізделген ылыми шешімді талап ететін экономикалы жадайды алыптастыруды міндеттеді. Ауыл шаруашылыыны е крделі мселелерді бірі оны жоары білікті ебек ресурстарымен амтылу жадайы мен сапасы.

Нарыты атынасты даму жадайында меншік трлеріні артуымен білікті ебек ресурстарына деген талаптар ттынушылар тарапынан артуда. Осыан орай, ауыл шаруашылыыны мамандарын даярлайтын жоары оу орындарды (бдан рі - ЖОО) басаруды экономикалы тиімділігі мселесі білім беру ызметіні нарыы мен ебек нарыында ЖОО оятын жаа талаптарды пайда болуымен ерекше зектілікті иемденуде.

ызмет крсету саласында да, баса салада да бастапы мнді ттынушыны талабына баытталан шаралар кешенін амтитын басару ызметі иемденіп отыр. Ттынушыа баытталан, яни оларды талаптарын анытайтын жне ызмет сапасыны талаптара сйкестік дрежесін баалайтын сапа менеджмент жйесі ажет. Мндай жйені енгізу жне оны тетіктері арылы басаруа жйелі ыпал етуге негізделе отырып, ауыл шаруашылыын білікті ебек ресурстарын даярлау процесін немі жетілдіруге, сапаны амтамасыз ету арылы мамандарды даярлауды жаа дегейіне ол жеткізуге, сонымен атар олда бар кадрлы, материалды-техникалы, апаратты жне аржылы леуетті тиімді олдануа ол жеткізуге ммкіндік береді.

Жоары білікті ебек ресурстарын даярлау дерісіндегі сапаны басару жйесіні зектілігі Президентіміз Н.А.Назарбаевты азастан халына Жолдауында «Жаа азастан - жаа лемде» деп айтылан сздерді астарынан крініс тапты. Мнда кіметке тапсырылан басты міндеттерді ішінде «халыаралы жне техникалы стандарттарды тез арада жне ке маынада енгізу» мселесі ойылды.

Диссертациялы зерттеуді масаты ауыл шаруашылыын жоары білікті ебек ресурстармен амтамасыз етуді жетілдіру шін ЖОО-а сапа менеджмент жйесін енгізу бойынша шаралар кешенін даярлаудан трады.

Зерттеуді міндеттері. ойылан масата ол жеткізу шін диссертациялы зерттеуді исыны мен рылымын анытаан келесі міндеттер ойылды жне шешілуде:

- «ебек ресурстары», «кадр», «кадрлы леует» тсініктеріні ауыл шаруашылыы экономикасындаы алатын орнын анытау;

- «ызмет сапасы», «сапа менеджмент жйесі» тсініктеріні мнін анытау арылы білікті ебек ресурстарын даярлау дерісіне ттынушыларды талаптарын анааттандыруа баытталан сапа менеджмент жйесін алыптастыру ажеттілігін негіздеу;

- айматы ауыл шаруашылыыны азіргі жадайына талдау келтіре отырып ауыл шаруашылыы ксіпорындары мен йымдарыны білікті ебек ресурстарын даярлау дерісіне деген талаптарды анытау;

- ттынушыларды анааттануына баытталан сапа менеджмент жйесіні экономикалы тиімділігін анытау масатында эконометрикалы моделді трызу.

Зерттеуді пні - ауыл шаруашылыын жоары білікті ебек ресрустарымен амтамасыз етуді жетілдіру масатында аграрлы ЖОО ызметіне сапа менеджмент жйесін енгізуді теориялы жне тжірибелік аспектілерін алыптастыру.

Зерттеу объектісі - Батыс азастан облысыны ауыл шаруашылы йымдары жне жоары білікті ебек ресурстарын даярлайтын аграрлы жоары оу орындары.

Зерттеуді теориялы жне дістемелік негізі экономика, менеджмент саласындаы оымысты-алымдарды классикалы жне азіргі уаыттаы ебектерінде крсетілген менеджмент жне маркетинг тжырымдамалары; басару теориялары; нім мен ызмет сапасын басару мселелері бойынша отанды жне шетелдік мамандарды ылыми ебектері; ебек ресурстарын даярлау ызметіні йымды-экономикалы тетіктерін жетілдіру баыттары бойынша жетекші ізденушілер мен мамандарды жмыстары; аталан мселе бойынша нормативті-дістемелік материалдар мен жаттар; халыаралы, азастанды жне айматы ылыми-практикалы конференцияларды материалдары, азастан Республикасыны нормативті-ыты актілері, ауыл шаруашылыын дамыту бойынша бадарламалы жаттар, азастан Республикасыны Статистика агенттігі мен Батыс азастан облысыны Статистика басармасыны, азастан Республикасыны Ауыл шаруашылыы министрлігіні, Батыс азастан облысыны ауыл шаруашылыы ЖОО материалдары табылады. Жекелей ауыл шаруашылыы мен ттастай АК ебек ресурстарымен амтамасыз ету сапасы мен сапа менеджменті мселелері келесі біратар отанды жне шетелдік алымдарды жмыстарында келтірілген: Э.Деминг, У.Шухарт, Дж.Джуран, К.Исикава, А.Фейгенбаум, В.Баутин, Б.Г.Жунусов,..Абуов, С.К.Сураганова,.Т.Аленова, Т.И.Есполов, Ж.Ж.Сулейменов, К.А.Сагадиев, К.Г.Ахметов, Т.Н.Траисова, В.Н.Киянский жне т.б.

Зерттеуді апаратты базасын отанды жне шетелдік авторларды монографиялы жне периодикалы дебиетімен атар білікті ебек ресурстарын даярлау мселесіне атысты абылданан азастанды задар мен занамалы актілер, соны ішінде Р «Білім туралы» заы, білім беруді дамыту бадарламысыны тжырымдамасы, сонымен атар 68 шаруашылы субъектілерге ткізілген сауалнамадан авторды алан мліметтері рады.

Диссертациялы жмысты жазу барысында зерттеуді келесідей дістері олданылды: монографиялы, экономика-статистикалы, сараптама, есептік-конструктивтік жне балансты.

Диссертациялы жмысты ылыми жаалыын анытаушы негізгі нтижелер келесідей:

- «ебек ресурстары» тсінігіні жне оны сырты бсекелестік ортаа арсы тру мен осы жадайда даму абілеттіліктерін кірістіретін мні айындалды;

- «жоары білікті ебек ресурстарын даярлау ызметіндегі сапа менеджмент жйесі» тсінігі жоары білікті ебек ресурстарын даярлау процесіні сапасын амтамасыз ету жне жасарту, басару, жоспарлау арылы наты ттынушыларды аныталан жне ктілетін сапаа деген ажеттіліктерін анааттандыруа ажетті рылымны, дістемелерді, процестер мен ресурстарды жиынтыы ретінде аныталды;

- аграрлы ЖОО бсекелестік абілеттілігін амтамасыз етуге сер ететін жне ызметіне сапа менеджмент жйесін алыптастыру ажеттілігі азіргі заманы кзарастармен жйелендірілді;

- жасатау, алыптастыру жне енгізу кезедерін оса ашан білікті енбек ресурстарын даярлау ызметіне сапа менеджмент жйесін алыптастыруды йымды процедурасы сынылды;

- наты ттынушыларды ажеттіліктерін анытау мен анааттандыруа баытталан дерістік тсілге негізделген сапа менеджмент жйесіні моделі жасаталды;

- сапа менеджмент жйесін олдануды тиімділік лшемдері мен дерістеріні нтижелік лшемдерін кірістірген сапа менеджмент жйесін алыптастыруды тиімділігі мен нтижелігін баалау крсеткіштер жйесі сынылды;

- сапа менеджмент жйесін ЖОО-да енгізуді тиімділігін анытауды эконометрикалы моделі рылды.

орауа шыарылатын ережелер:

- ИСО 9001 стандарттарыны талаптарына сйкес, ауыл шаруашылыына білікті ебек ресурстарын даярлау дерісіне сапа менеджмент жйесін алыптастыру жне енгізу бойынша дістемелік сыныстар;

- ИСО 9001 стандарттарыны талаптарына сйкес, сапа менеджмент жйесін жоары білікті ебек ресурстарын даярлау процесіне енгізу жне алыптастыру моделі;

- сапа мененджмент жйесіні алыптасуыны тиімділігін баалау крсеткіштері;

- АК білікті ебек ресурстарды даярлау дерісіне СМЖ енгізуді тиімділігін анытауды эконометрикалы моделі.

Зерттеуді теориялы жне тжірибелік маыналыы. Диссертациялы жмысты теориялы мні оны нтижелері ауыл шаруашылыын білікті ебек ресурстарымен жмыс бойынша ызметтерді жне аграрлы ЖОО сапа менеджмент жйесін алыптастыру бойынша теориялы жне дістемелік базасын кеейтеді жне тередетеді. Тжірибелік сыныстарды ЖОО ттынушы талаптарына баытталан сапа менеджмент жйесін алыптастыру кезінде олдануа болады. йымды рдісі жаа нарыты адекватты талаптарына жоары білікті ебек ресрустарын даярлауа ммкіндік беретін сапа менеджмент жйесін жасатау жне енгізу бойынша шараларды жзеге асыру кезінде тжірибелік басшылы болып табылады.

Зерттеуді нтижелерін малдау. Зерттеуді негізгі ережелері мен нтижелері Халыаралы ылыми-тжірибелік конференцияларда, сонымен атар ылыми басылымдарда жарияланды жне Жгір хан атындаы Батыс азастан аграрлы-техникалы университеті мен С.Сейфуллин атындаы аза агротехникалы университетінде талыланды.

Негізгі тжірибелік нтижесі Батыс азастан облысындаы Жгір хан атындаы Батыс азастан аграрлы-техникалы университетіні, аза лтты аграрлы университетіні, Батыс азастан инженерлік-техникалы университетіні білім беру ызметіні сапа менеджмент жйесін алыптастыру жне енгізу кезінде, сонымен атар БО Ауыл шаруашылы басармасыны білікті ебек ресурстарымен амтамасыз ету сапасын жетілдіру шараларында жне облысты стандарттау жне сертификаттау орталыымен олданылды.

Зерттеудегі негізгі ережелері мен орытындылары Жгір хан атындаы Батыс азастан аграрлы-техникалы университетінде Экономика жне бизнес факультетіні студенттеріне «Сапа менеджменті», «Менеджмент жйесі» жне т.б. кафедраны пндері бойынша дріс оу жне практикалы сабатарды ткізу кезінде автормен жне «Менеджмент» кафедрасыны ассистенттерімен олданылды.

Зерттеу нтижелері бойынша басылымдар. Диссертация таырыбы бойынша 11 жмыс жарияланды, негізгі клемі 7,12 б.б.

Жмысты рылымы мен клемі ойылан масата ол жеткізу исынына негізделген. Жмыс кіріспеден, ш блімнен, жалпы орытындылар мен сыныстардан, олданылан дебиеттер тізімі мен осымшалардан трады. Жмысты жалпы клемі 121 беттен, 32 кесте мен 32 суреттен жне 134 атауы бар дебиеттерден, рі осымшалардан трады.

НЕГІЗГІ БЛІМ

Республикамызда нарыты атынасты даму жадайында ауыл шаруашылыына мамандарды даярлайтын ЖОО басаруды экономикалы тиімділігі мселесі ызмет крсету нарыы мен ебек нарыында білікті ебек ресурстарын даярлауа оятын жаа талаптарды пайда болуымен ерекше зектілікті иемденуде.

Диссертациялы зерттеу негізінде біз адами капиталды ауыл шаруашылыыны маызды ресурсы деген орытындыа сенімді трде келдік. Аграрлы секторды траты дамуы айматы, лтты жне лемдік мдени-экономикалы кеістікте еркін баытталатын, жиынты ресурстарды олдану тиімділігін арттыра білетін жне оны олдану мен арттыруды жаа, тиімді дістерін таба білетін білікті ебек ресурстарыны олда болуын талап етеді.

Осыдан келе, бгінгі тада жоары білікті ебек ресурстарын даярлауа жаа маына бере отырып – ксіпорынны, шекараны жне оамны бсекеге абілетті дамуын амтамасыз ету ажет.

Жаа технологиялы жне йымды революцияны серімен оамны даму моделі тбегейлі трде згерді. Жалпы сраныстаы тауарлар мен ызметтерді ндіру экономикасынан сапалы ндіру мен ызмет крсету, сапаны жалпы басару білімі мен технологиясына кшуде. Бгінгі тада сапалы нім ндіру баса салалара алыптасушы ретінде сер ететін туелсіз салаа айналды.

Ауыл шаруашылыын білікті ебек ресурстарымен амтамасыз ету шін мамандар даярлау саласына келген кезде ызмет нтижесіні сапасы ЖОО- тлегіні білім мен ілімні, оларды беделді азаматты трпаттарыны, мдениет дегейлеріні сапасымен аныталынады. аида бойынша жоары оу орныны сапа менеджментіні жйесі халыаралы стандартыны ISO 9001 сериясыны талаптары мен кепілдемелеріне, Жалпы сапа менеджменті (Total QM) станымдарына сйкес рылуы немесе «Бизнесте млтіксіз» сапасы бойынша Еуропалы премияны беру кезінде олданылатын сапа менеджменті бойынша Еуропалы ор моделіне негізделуі ммкін. азіргі уаытта ксіпорын шін сапаны басаруды е тиімді жмыс моделі болып Жалпы сапа менеджменті моделі, басаша айтанда TQM табылады.

азастанды ауыл шаруашылыын жоары білікті ебек ресурстарымен амтамасыз ететін ЖОО алдында келесідей маызды жне иын міндеттер тр:

  • ттынушыны ктіміне сай сапалы ызмет крсетуді йрену;
  • жоары білікті ебек ресурстарын даярлау ызметіні сапасын траты дегейде стау жне оны немі жетілдіруге йрену.

Бізді кзарасымыз бойынша аталан ойларды ерекше маыздылыы сапа менеджменті андай ма бір жмыс баыттарыны жиынтыы ретінде ана емес, керісінше кезедік рдіс ретінде аныталан (Сурет 1).

Даму

Ескерту – Автормен дайындалан

Сурет 1 – Сапа менеджмент жйесі – кезедік рдіс ретінде

Бірінші кезе. Жоары білікті ебек ресурстарын даярлау сапасы жне сйкес масатты тадау лшемдері негізінде іс-рекетті жоспарлау (а);

Екінші кезе. Тадалан дістер мен сер ету ралдарын жзеге асыру (б);

шінші кезе. олданылатын басару механизмін олдау, яни логикалы маыналы ауытыларды баылау жне талдау жолдары арылы сол ауытуларды анытауа (в) жне сйкесінше тзетуші рекеттерді олдануа (г) келтірілген.

Баса сздермен айтанда аграрлы сектора мамандарды даярлауды басару рдістеріні негізіне келесідей шынжырлы рекеттерді алыптастыру ажет деп есептейміз: (а) жоары білікті ебек ресурстарын даярлау ызметтерін жоспарлау (б) жзеге асыру (в) нтижелер мен талдауларды тексеру (г) ажетті тзетулер.

Осыан орай, ауыл шаруашылыына білікті ебек ресурстарын даярлау ызметіні сапасын басару - жоспарлау, жзеге асыру, баылау, талдау жне тзету арылы білім беру ызметіні сапасына бекітілген немесе ктілетін талаптарды орындау шін бізді кзарасымыз бойынша, ауыл шаруашылыы жоары оу орындарында сапа менеджменті жйелерін алыптастыруды е мбебап жне тиімді дістемелік негізі болып Халыаралы ИСО стандартыны 9001 сериясы табылады. Бгінгі кні дл ИСО стандартыны 9001 сериясы сапаны басару жйесін руды дістемелік негізі болып табылады. Мнда сапаны басару жйесі терминологиясыны негізгі жадайлары, ру, енгізу жне жетілдіру тртібі крініс табады. Олар жоары дрежеде крсетілетін ызметтерді сапасыны жйелі отайын табуды дегейін арттыруа ммкіндік беретін сапаны басару саласындаы азіргі беталыстарды ескереді.

Батыс азастан облысыны ауыл шаруашылыы мен оны жоары білікті ебек ресурстармен амтамасыз етілуіні азіргі жадайы арастырылды, ми шабуылын жргізу арылы сапа менеджмент жйесіні дерістерін аграрлы ЖОО-да алыптасуын иындататын себептер аныталды жне оларды алдын-алу бойынша сыныстар дайындалды, Сапа менеджмент жйесін ЖОО-да енгізуді тиімділігін анытауды эконометрикалы моделі трызылды.

Диссертациялы зерттеуді міндеті ауыл шаруашылыын білікті ебек ресурстармен амту мселесі боландытан да БО ауыл шаруашылыыны негізгі крсеткіштеріне тоталайы жне азіргі жадайын анытайы.

Облыста 2 алалы мекенде (Орал., Асай.), 159 ауылды жне кенттік округтерде, 477 селолы елді мекенде 612,5 мы адам мекендеген. Осы трындарды ішінде ауыл халы туралы млімет 1–кестеде келтірілген.

Ауыл халы 2008 жылы 344,1 мы адамды рап отыр жне 2004 жылмен салыстыранда 1% тмендегенін байамыз. Ал, егерде бл крсеткішті жас рылымы бойынша блетін болса ртрлі ауытуларды креміз. Соны ішінде диссертациялы зерттеуді таырыбы бойынша е маызды ебекке абілетті ауыл жастарыны тмендеуі.



Егер біз гімені жоары білікті ебек ресурстары туралы озайтын болса, онда олара 25 жастан жоары буынды жатызамыз.

Кесте 1 - Жыл аяына есептегенде ауыл халыны саны жне оны жас топтары бойынша блінуі

Крсеткіштер атауы 2004 2005 2006 2007 2008 2008/2004, %
Ауыл халы, мы адам 346,2 344,3 344,0 342,0 344,1 99

соны ішінде мына жастаылары:
0-4 25,0 24,2 24,8 24,9 25,6 102
5-9 32,9 31,0 28,5 26,9 26,0 79
10-14 41,0 39,7 38,7 37,1 35,0 85
15-19 38,6 39,0 39,3 39,0 39,1 101
20-24 26,4 27,3 28,6 30,3 32,3 122
25-29 25,1 25,1 24,7 23,8 23,6 94
30-34 24,8 24,5 24,2 23,9 23,5 95
35-39 25,5 24,7 24,4 23,8 23,8 93
40-44 25,8 26,0 25,9 25,3 24,8 96
45-49 20,4 21,3 22,0 23,0 24,1 118
50-54 14,9 15,7 16,6 17,4 18,0 121
55-59 7,6 8,8 10,4 11,7 13,0 171
60-64 13,8 11,6 9,1 7,4 6,9 50
65 жне одан асандар 24,2 25,4 26,6 27,5 28,2 117

Ауыл халыны жалпы санынан мына жастаылары:
Ебекке абілетті жаса дейінгілер 107,7 103,6 100,3 97,1 94,7 88
Ебекке абілеттілер 202,4 205,0 208,1 209,3 213,4 105
Ебекке абілетті жастан асандар 36,1 35,7 35,6 35,6 35,9 99

Ауыл халыны жалпы санынан, мы адам
еркектер 172,4 171,6 171,5 170,9 171,9 99
йелдер 173,9 172,7 172,5 171,1 172,2 99

Ескерту - Автормен Р Статистика агенттігіні мліметтері бойынша растырылан

25-29 жас аралыындаы трындар 6%-а, 30-34 жас 5%-а, 35-39 жас 7%-а, 40-44 жас аралыы 4%-а тмендегенін кріп отырмыз.

Облыста 2008 жылы 4561 шаруашылы жргізуді барлы нысандарындаы ауыл шаруашылы рылымдары бар. Оны 2004 жылы крсеткішпен салыстыранда 15% артан. Ауыл шаруашылыыны жалпы німі 2008 жылы 27 млр.тегені рап отыр. Оны 27% - сімдік шаруашылыы, ал басым блігін, яни 73% - мал шаруашылыы райды. Жылдан жыла сімдік шаруашылыыны жалпы німі тмендеген, мал шаруашылыыны жалпы німі артан.

Ауыл шаруашылыы німдеріні наты клемі индексы ткен жыла пайызбен арастыран кезде (Сурет 2) жалпы ауыл шаруашылыы шін 2006, 2007 жылдар ауыр тиген.

Соны ішінде сімдік шаруашылыы шін иын жылдар болан. 2008 жылы сімдік шаруашылыы ткен жылмен салыстыранда 27,7%-а сіп, 2004 жылы крсеткіш дегейіне ол жеткізген. Ал, жалпы мал шаруашылыы соы бес жылда аса бір ауытулар келмеген.

Ескерту – Автормен Р Статистика агенттігіні мліметтері бойынша растырылан

Сурет 2 - Ауыл шаруашылыы німдеріні наты клем индекстері, ткен жыла пайызбен

Негізгі ауыл шаруашылы даылдарын ндірудегі ауыл шаруашылы санаттарыны ішінде (Сурет 3) дн ндіру бойынша басым кп блігін облыста шаруа ожалытары алып отыр: 2004 жылы - 61%; 2008 жылы - 66%.

Ескерту – Автормен Р Статистика агенттігіні мліметтері бойынша растырылан

Сурет 3 - Негізгі ауыл шаруашылы даылдарын ндірудегі шаруашылы санаттарыны лесі, %

Картоп жне ккніс німдері бойынша жртшылы шаруашылыы басым блікті алып отыр. Мысалы, жртшылы шаруашылыы облыс бойынша картоп ндірісінде 2004 жылы 94,4% иемденсе, бл крсеткіш 2008 жылы 81,7% рады. Ккніс німдері бойынша да жртшылы шаруашылыы талданып отыран мерзім аралыында басым блікті иемденуде.

Жалпы ауыл шаруашылыы німдеріні німділігі соы бес жылды крсеткіштері бойынша 4 – суретте келтірілген.

Ескерту – Автормен Р Статистика агенттігіні мліметтері бойынша растырылан

Сурет 4 - Негізгі ауыл шаруашылы німдеріні німділігі, 1 гектардан центнер

4- сурет мліметтері бойынша днді даылдар німділігі 2008 жылы 2004 жылмен салыстыранда 1 гектардан 3,1 центнерге тмендеп кеткен, бірата талдауа алынып отыран мерзімні соы ш жылын салыстырса 2008 жылы бл крсетіш 2006 жыла араанда 0,4 центнера, 2007 жыла араанда 2,2 центнера артан. Картофель жне ккніс німділігі 2008 жылы ткен жылдара араанда артан, ал баша німдеріні німділігі соы жылдармен салыстыранда тмендеп кеткен.

БО бойынша жыл аяындаы мал саны туралы млімет 5-суретте келтірілген.

5-суретте келтірілген мліметтер бойынша ірі ара мал, ой мен ешкі жне жылы саны су арынын стап отыр.

Ескерту – Автормен Р Статистика агенттігіні мліметтері бойынша растырылан

Сурет 5 - Жыл аяындаы мал саны, мы бас

6-суретте мал шаруашылыыны негізгі німдерін ндіру бойынша млімет келтірілген.

Ескерту – Автормен Р Статистика агенттігіні мліметтері бойынша растырылан

Сурет 6 - Мал шаруашылыыны негізгі німдерін ндіру

БО бойынша шаруашылы санаттарыны мал шаруашылыыны негізгі німдерін ндірудегі лес салмаы 7- суретте келтірілген.

Шаруашылы санаттарыны мал шаруашылыыны негізгі німдерін ндірудегі лес салмаыны басым блігін жртшылы шаруашылыы алып отыр, соны ішінде 2008 жылы ет німі бойынша 85,2%, ст німі бойынша 92,1%, жмырта німі бойынша 47,2%.

Ескерту – Автормен Р Статистика агенттігіні мліметтері бойынша растырылан

Сурет 7 - Шаруашылы санаттарыны мал шаруашылыыны негізгі німдерін ндірудегі лес салмаы, %

БО ауыл шаруашылыыны даму динамикасын анытау бойынша диссертациялы жмыс шегінде жргізілген талдауды орытындысы негізінде ауыл шаруашылы ксіпорындарыны жоары білікті ебек ресурстарымен амтылу дегейі бойынша да біратар мліметтер талданан болатын. Жалпы Республикамызда 1999 жылы болан сана жазбалары бойынша халыты білім дегейлеріне талдау жргізген халыты тек 12,4% жоары білімді азаматтар екен, ал басым блігі 36,8% орташа жалпы білімді иеленген. Жалпы трындарды білім дегейлері сол айматы экономикалы дамуына лесі зор екені брімізге млім. Бл жадайды талдау шін 2-кестеге назар аударайы.

Кесте 2 - Батыс азастан облысыны экономикалы трыдан белсенді халы білім дегейі бойынша, мы адам

Барлыы соны ішінде
ерлер йелдер
2005 2006 2007 2008 2005 2006 2007 2008 2005 2006 2007 2008
Экономикалы трыдан белсенді халы - барлыы 315 320 319 321 164 170 171 169 151 150 149 152
Оларды білімі барлары: жоары 46 45 47 46 21 20 22 21 25 24 25 25
аяталмаан жоары 12 9 9 13 7 5 4 5 5 5 5 7
орта ксіптік (арнаулы) 81 79 78 76 34 37 36 35 47 42 42 41
бастауыш ксіптік 53 48 49 45 39 33 37 29 14 14 13 16
жалпы орта 94 111 107 114 47 59 56 63 47 52 52 51
жалпы негізгі 23 25 25 23 13 14 14 14 10 11 10 10
жалпы бастауыш 6 3 4 4 3 2 2 2 3 2 2 2
Ескерту: Автормен ылыми іздену нтижелері бойынша БО Статистика басармасыны мліметтер негізінде растырылан. Ебек жне халыты ызметпен амтылуы Статистикалы жина. Орал, 2007 – 59 бет

орытындылай келе БО экономикалы белсенді халыны жоары білімді иеленген блігінен жалпы орта білімді иеленген халы басым.

Бгінгі тада азастан Республикасыны Ауыл шаруашылыы министрлігіні мліметтері бойынша ауыл шаруашылыы ксіпорындарындаы басшылар мен мамандарды лауазымдарын практиктер, яни жоары арнайы білімі жо кадрлар алып отыр (Кесте 3).

р жыл сайын шаруашылытардаы жас басшылар мен мамандар (30 жаса дейін) саны азаюда.

БО ауыл шаруашылы ксіпорындары бгінгі тада жоары білікті ебек ресурстарыны жетіспеуі лкен проблемаа айналып отыр. 2008 жылы ауыл шаруашылы ксіпорындар басшыларыны тек 79,5% жоары білімді иемденген. Бас мамандар арасында жоары білімді 58,5% иемденген.

Кесте 3 - БО ауыл шаруашылы ксіпорындарыны басшылар мен мамандарды сапалы рамы

Лауазым атауы Жоары білімі бар, адам 2008/2004, %
2004 2005 2006 2007 2008
Басшылар мен мамандар барлыы 6723 4530 5840 5518 5470 81,4
Басшылар 605 584 568 566 568 93,9
Бас мамандар 2597 2563 2409 2296 1483 57,1
Соны ішінде бас агрономдар 544 484 455 443 405 74,5
Бас зоотехниктер 376 339 322 269 260 69,1
Бас ветврачтар 370 379 344 310 278 75,1
Бас инженер механиктер 389 395 382 352 340 87,4
Бас экономистер 543 505 479 465 457 84,2
Бас бухгалтерлер 352 363 359 353 345 98,0
Орта буын басшылары 590 553 581 509 446 75,6
Кадр ызметіні басшылары 109 101 99 110 115 105,5
Мамандар 2436 2324 1970 1835 1923 78,9
С.і. агрономдар 315 316 268 239 206 65,4
Зоотехниктер 176 183 157 100 97 55,1
Вет.мамандары 221 214 188 143 165 74,7
Инженер техниктер 533 488 366 354 289 54,2
Экономистер 162 155 123 70 64 39,5
Бухгалтерлер 638 593 573 626 790 123,8
Инженер жне техник рылысшылар 186 151 93 92 93 50,0
Загер кеесшілер 19 14 25 38 46 242,1
Коммерциялы істер бойынша мамандар 31 22 21 19 12 38,7
Ескерту - Автормен Р Статистика агенттігіні мліметтері бойынша растырылан

Жргізілген зерттеулерімізді нтижесінде ауыл шаруашылыы ксіпорындарыны жылды жмысыны крсеткіштерін оларды жоары білікті ебек ресурстарымен амтылу крсеткішімен салыстыран кезде ксіпорынны табысты ызмет етуіні бірден-бір басты крсеткішін оны жоары білімі бар мамандармен амтылу дегейі алып отыранын анытады.

Біра бл мселені шешу жадайы біріншіден жоары білікті жас мамандарды ауылды жерлерге жмыс жасауа ызыушылытарыны тмендігімен оса, ауыл шаруашылыы ксіпорындарыны жас мамандара деген теріс кзарастары, оларды сапасына деген кмндері, оларды даярлау дерісіне араласпауы жне т.б. жадайларды туындауымен жылдан-жыла шиеленісіп отыр. Ол е алдымен жоары білікті ебек ресурстарын даярлайтын ЖОО-ды ттынушылармен, яни ен біріншіден жмыс берушілермен байланысты орнатпауда.

Бл жадайды длелдеу масатында автормен жоары мамандармен амтылу дегейі тмен 68 ауыл шаруашылыы ксіпорындарыны жоары басшыларына леуметтік зерттеу жргізілді. Алынан жауаптар негізінде сауалнама базасы рылып, кптік регрессияны сызыты функциясы трызылды:

Y=2.33+1.88*X1-0.12*X2+0.29*X3-0.23*X4+0.04*X5+0.12*X6+0.01*X7 (1),

мнда: Y-жоары білікті ебек ресурстарын даярлау сапасы, X1 - X7 жргізілген зерттеуді негізгі мселелері.

Тедік параметрлеріне интерпретация беру арылы эконометрикалы модельді барынша статистикалы сенімділігі шін кездейсоты сипатты білдіретін факторларды шыарып тастап алан 5 фактор бойынша регрессиялы модель растыру арылы кптік регрессияны соы тедігі трызылды:

Y=7.89+1.51*X1+0.16*X3+0.0002*X5-0.12*X6+0.002*X7 (2),

Нтижеге маыналы трде сер ететін ол ЖОО беделі туралы жмыс берушілерді ойы. Оны мамандарды даярлау сапасы туралы о сер етуі Жгір хан атындаы Батыс азастан аграрлы – техникалы университетіні аймата траты жасы беделіні алыптасандыы туралы айтуа ммкіндік береді.

Ауыл шаруашылыы шін жоары білікті ебек ресурстарын ауыл шаруашылыы ксіпорындарымен біріге отырып, оларды ажеттілігі мен ктімдерін анытау жне жзеге асыру шін аграрлы ЖОО-ды ызметіне ттынушыны талабы мен ктіміне негізделген сапа менеджмент жйесін енгізу ажеттілігі длелденген со оны айткенде тиімді енгізу жне барынша ттынушымен байланыстыру масатында автормен диссертациялы зерттеу барысында сапа менеджмент жйесін алыптастыру жне енгізу кезінде туындайтын иындытарды себептері мен факторларыны тізімін алыптастыру шін ми шабуылы сериясы ткізілді.

Біздін ми шабуылы таырыбы 4М...6М мнемоникалы тсілге сай аныталды.

Бл тсіл шынайы болып жатан процестерде жиі рекет ететін факторларды типтік топтарын оай есте алдыруа ммкіндік береді.

Бл мнемоникалы тсіл аылшын тілінде келесідей тек бір ана М рпінен басталатын сздерді алынуына негізделеді: Manpower (персонал), Machine (машина, нсаулы, рылым), Material (материал), Method (діс, технология), Measurement (лшем), Media (оршаан орта).

4М...6М мнемоникалы тсілге сай бірінші ми шабуылы таырыбы келесідей лгіде алыптасты.

  1. «Профессорлы-оытушылы персонал жне ызметкерлерді жмыстарымен байланысты СМЖ дайындау жне енгізу бойынша жмыстарды иындататын андай факторлар мен себептер?» Бл таырып «Manpower» немесе «Personnel» аылшын сздерімен сай келеді.

Соан сай, ми шабуылдарыны баса таырыптары тменде крсетілгендей дайындалды.

2. «СМЖ дайындау жне енгізу бойынша орындалатын процестермен байланысты жмыстарды иындататын андай факторлар жне себептер?» Бл «Method» аылшын сзіне сйкес келеді.

3. «СМЖ дайындау жне енгізу бойынша йымды рылымымен байланысты жмыстарды иындататын андай факторлар жне себептер?» Бл таырып «Machine» аылшын сзіне сйкес келіп, «рылыны (нсаулыты)» серіні есебін, яни СМЖ алыптастыру бойынша жмысты табысты болуы шін йымны йымды рылымын білдіреді.

4. «СМЖ дайындау жне енгізу бойынша материалды жне дістемелік амтылуымен байланысты жмыстарды иындататын андай факторлар жне себептер?» Бл таырып 4М...6М мнемоникалы тсіліні «Material» жне «Method» факторларына сйкес келеді.

Ми шабуылдары процесінде вербалды апарат тріндегі алынан млімет орытындыларын деу жне талдау нтижесінде 8 - суретте крсетілгендей Исикава себеп-салдар диаграммасы трызылды.

Автор SWOT дісін олдану арылы елімізді ауыл шаруашылыы саласына мамандар даярлайтын жоары оу йымдарына тн кшті жне лсіз байланыс жйесін орнатуа жне сырты ауіп пен ммкіндіктерді анытау арылы диссертациялы жмыста келтірілген мселелерді шешу шін біратар сыныстар келтірілді:

- ірді ксіпорындары мен мекемелеріне, йымдарына, яни университет тлектеріні жмыс берушілері болып табылатын ттынушылара баытталу;

- оу - трбие жне ылыми - зерттеу ызметінде тиімді халыаралы, республикалы жне ірлік ЖОО аралы байланысты амтамасыз ету;

- ызметті барлы салаларында сапа менеджмент жйесіні нтижелерін немі жасарту;

- ттынушыларды сранысын немі талдап, анааттандырып отыру;

- ИСО 9001 жне ИСО 14000 халыаралы стандарттарды біріктіру арылы интегрирленген менеджмент жйесін ру;

- ЖОО сапа саласындаы мраты мен саясатын жаарту;

- мониторинг жне ЖОО басару жйесін апараттандыру;

- ірді ЖОО-ны бейіні бойынша мамандара ажеттілікті за мерзімге болжау жніндегі маркетингтік зерттеу жргізуді кеейту;

- аржылы ызметті жариялылыын амтамасыз ету;

- кп арналы аржыландыру жйесін жетілдіру;

- барлы дегейде кшбасшы болуды ынталандыру;

- сапа менеджмент жйесіні ішкі жаттарын дайындауа, сапа жніндегі масаттар мен жоспарды руа атыстыру арылы ызметкерлерді университетті басару ісіне тарту;

- сапа менеджмент жйесін жасарту жніндегі сыныстарды жинатайтын ішкі апаратты арнаны жетілдіру;

- инновациялы білім беруді жаа философиясын ескере отырып, ПО педагогикалы шеберлігін арттыру.

Ескерту – Автормен дайындалан

Сурет 8 - СМЖ енгізу кезінде крделіліктер мен иындытарды негізгі себептерін анытайтын Исикава себеп-салдар диаграммасы

Авторды сынып отыран 9-суретте келтірілген аграрлы ЖОО-а СМЖ кеземен дайындау, енгізу жне траты жетілдіру дістемесі жмысты негізгі кезедеріні мазмнын ашты:

1. Жоары білікті ебек ресрустарын даярлау нарыыны, жмыс кші нарыыны, баса ттынушылар мен ызыушы жатарды (ЖОО персоналын оса) аымдаы жне басымдылы ажеттілігін жан-жаты зерттеу жне баалау негізінде наты ЖОО масаттары мен міндеттерін анытайтын сапа саласында мрат (mission), негізгі ндылытар (values), болаша крініс (vision), стратегия жне саясат зірленуі ажет.

1. ызмет нарыыны, жмыс кші нарыыны жне баса да ызыушы жатарды ажеттілігін талдау. Сапа саласындаы ЖОО мратын, крінісін, стратегиясын, саясатын, масаттары мен міндеттерін алыптастыру керек.
2. Сапа саласындаы стратегияны жне саясатты жоо-ны басаруды барлы дегейлеріне жне рылымды блімшелеріне толытай крсету
3. СМЖ йымды рылымын алыптастыру жне персоналды оыту

4. йымны зін-зі баалауы (жмыс процестерін тексеру) жне жмыс істеп тран йымдарды талдау

5. Жмыс процестерін сипаттау жне анытау, бар жаттарды ретке келтіру
6. ISO 9001:2000 бойынша СМЖ жаттамасын деу (жмыс нсаулытары, жатталан рсімдер, сапа бойынша Басшылы)
7. Жмыс процестеріні негізгі крсеткіштері мен сипаттамаларын лшеу жйесін деу
8. Тзететін жне ескертетін іс-рекеттер жйесін деу
9. Ішкі аудиттерді жне зін-зі баалауды жргізу (мысалы, EFOM лгісі бойынша)
10. Жоо-ны СМЖ жйесін жне барлы жмыс процестерін здіксіз жасарту (PDCA циклі)

Ескерту – Автормен дайындалан

Сурет 9 – СМЖ руды негізгі кезедері

2. Аграрлы ЖОО стратегиялы масаттары жне міндеттері басаруды барлы дегейлеріне жне рылымды блімшелеріне жеткізіліп, наты рекеттер мен шаралар, оларды орындау мерзімі жне оан жауаптылар крсетіліп, жоспарларында крініс табуы ажет.

3. СМЖ йымды рылымын алыптастыру сапаны амтамасыз ету шін барлы дегейдегі басшыларды барлы кілеттіліктері мен жауапкершіліктерін наты орналастыру, сапа бойынша кілеттілікті таайындау, ЖОО мамандандырылан рылымды блімшелерін жне рылымды блімшелерде сапа топтарын алыптастыру, оларды ызметтеріне СМЖ дайындау жне жетілдіру жне оны жаттамасы кіреді.

4. Келесі адам болып ЖОО жне блімшелерді лауазымды тлалары, басшылары жне ызметкерлер шін типтік сауалнама дайындау, жинау жне талдау негізінде оны негізгі жмыс процестерін алашы кешенді зін-зі баалау (зін-зі тексеру) болуы ммкін.

5. ISO 9001:2000 сериялы стандарттары жне, сондай-а, баса да сапа менеджментіні азіргі заманы лгілеріні негізінде процестік-бадарлы ыай, ол ЖОО жмысыны барлы негізгі жне кмекші процестерін анытауды жне сипаттауды білдіреді.

6. Алдыы процеспен атар Р СТ ИСО 9001-2001 стандартымен талап етілетін жне сапа бойынша басшылыты, негізгі жмыс процестеріні жатталан процедураларын, жмыс нсаулытарын жне баса жаттарды кірістіретін СМЖ жаттамасын деу процесі жру керек.

7. ISO 9001:2000 сериясы стандарттары сияты, TQM жалпы принциптері жмыс процестеріні негізгі параметрлерін жне сипаттамаларын анытауды жне лшеуді, оларды баылауды, масаттара ол жеткізу дрежесін талдауды жне немі жасартуды талап етеді.

8. Сонымен атар, сйкессіздік бола алан жадайда ммкін тзету дістерін жне бл сйкессіздіктерді пайда болуыны ммкін себептерін жою шін алдын-ала рекеттерді арастыратын тзету жне ескерту іс-рекеттеріні жйесі дайындалуы ажет. Р СТ ИСО 9001-2001 стандарты ескерту жне тзету рекеттерімен байланысты процедураларды жатты рсімделуін талап етеді.

9. ISO 9001:2000 сериясы стандартыны талаптары мен сыныстары рбір жмыс процестеріні, сондай-а, ттастай СМЖ ішкі тексерулерді (аудиттерді) уаытылы жргізілуін, сонымен атар кешенді зін-зі баалауды жргізілуін, мысалы, EFOM лгісі бойынша арастырады.

10. ISO 9001:2000 сериясы стандарттарыны е тменгі талаптарын анааттандыраннан кейін ЖОО-ны СМЖ кейінгі дамуы жне жетілдірілуі TQM жалпы аидаларыны жне EFOM лгісіні шеберінде жргізілуі ммкін.

Жоарыда аталан кезедер мен диссертациялы зерттеу нтижесінде алынан нтижелер мен сыныстарды ескеру арылы автормен сапа менеджмент жйесін енгізу моделі трызылды (10-сурет).

Ескерту – Автормен дайындалан

Сурет 10 – Ауыл шаруашылыына жоары білікті едек ресурстарын даярлау дерісіні сапа менеджмент жйесі моделі

ОРЫТЫНДЫ

Диссертациялы жмысты орындау барысында келесідей ылыми нтижелерге ол жеткізілді:

1. Ауыл шаруашылыын білікті ебек ресурстармен аграрлы ЖОО сапа менеджмент жйесін енгізу негізінде амтамасыз етуді жетілдіруді басымдылы баыттары аныталды.

Отанды жне шетел дебиеттерді талдау нтижесінде диссертант ебек ресурстарыны интеллектуалды рамын анытап оны бсекелестік ортаа ттеп беру абілеттілігі ретінде крсетеді. Ол з алдына здіксіз бсекелестік артышылытарды алыптастыру жне осы негізде здеріні ксіпорындарыны, йымдарыны сол салада бсекеге абілеттілігін арттыруды стап отыруды кздейді.

2. Аграрлы ЖОО келесідей рамдас сапасы талдап орытындыланды:

- ызметін алу объектісіні сапасы;

- ызметін крсету субъектісіні сапасы;

- ызметін крсету процесіні сапасы;

- ттынушыларды анааттанушылы дрежесі.

3 Аграрлы ЖОО «ттынушысы» айындалды жне «німіні» мні аныталды: абитуриенттер, студенттер; мамандарды даярлау бойынша ЖОО-мен келісім-шарт жасасатын йымдар; біліктілікті арттыру немесе кадрларды айта даярлау келісім-шарты бойынша білім алып жатан йымдар мен ксіпорындар ызметкерлері; екінші жоары білім алып жатан немесе орта ксіби білім базасы негізінде жоары білім алып жатан тлалар; білім беру йымдары; йымдар немесе ксіпорындар (жмыс берушілер); кадрлы агенттіктер; оам.

німіне: білім алушыларды барлы санаты ттынатын сапалы асиеттерді жне ызметті иемденген ебек нарыында нім ретінде талап етілетін мамандар (тлектер).

4. Диссертациялы зерттеу шегінде жргізілген талдау нтижесінде ауыл шаруашылыына білікті ебек ресурстарды даярлау дерісіне сапа менеджмент жйесін алыптастыру жне енгізу бойынша жмысты жзеге асыруды иындататын кптеген маыналы себептерді бар екендігін анытауа ммкіндік берді. Соны ішінде:

- ауыл шаруашылыына білікті ебек ресурстарды даярлау дерісіні лкен инерттылыы;

- СМЖ алыптастыру жне енгізу барысында шыындарды тлеу бойынша аражатты жетіспеушілігі;

- СМЖ енгізу кезінде йым персоналдарыны арсылыы;

- СМЖ алыптастыру бойынша жмыс барысын жоары басшылы тарапынан жеткіліксіз олдау.

5. Тменде аталандарды кздейтін жаа жмыс кезедерін алыптастыру есебінде СМЖ енгізуді иындататын себептерді алдын-алуына ммкіндік беретін дістеме алыптастырылды:

- алдыы атарлы рылымды блімді анытау арылы СМЖ дерістері мен жаттарын табысты енгізуге наты мысалдар мен тжірибе алынады;

- алдын-ала дайындалан СМЖ дерістері мен жаттарын е алдымен осы блімге енгізу;

- алдыны атарлы блімде жинаталан практикалы тжірибе негізінде СМЖ жаттары мен дерістерін даярлау;

- алдыны атарлы блімде жинаталан практикалы тжірибені баса блімдерге СМЖ толы йым клемінде жазу барысында тарату.

6. Аграрлы білім беру ызметін ттынушыларды талаптарын анааттандыруа баытталан ЖОО-да сапа менеджмент жйесін алыптастыру ажеттілігі негізделді. Бл шін Орал аласыны аграрлы ЖОО потенциалды 68 жмыс берушілер арасында сауалнама жргізілді.

7. Жмыс берушілерді жас мамандар сапасына талаптарды талдау кезінде Орал аласыны ЖОО- тлектерін даярлау кезінде наты ттынушыларды ойларын ескермейтіндіктері байалды. Сйкесінше, тлектер «нім» ретінде «олдану» шін ебек нарыына пайдасыз болып шыады, яни нарыты жадайда мндай нім талап етілмейді.

8. Диссертациялы зерттеу шегінде Батыс азастан облысыны аграрлы ЖОО жргізілген SWOT – талдау жне оны жадайы мен мселелерін баалау арылы оларды орта мерзімдік басымдылыа Даму стратегиясын жасау бойынша блек сыныстар жасалынды.

9. Сонымен атар жмыста корреляциялы талдау жне регрессиялы модельдеуді олдану арылы ауыл шаруашылыына білікті ебек ресурстарын даярлау дерісіндегі сапа менеджмент жйесіні ызмет етуіні тиімділігін анытау бойынша практикалы ндылыы бар сыныстар келтірілді.

Осыан орай, ткізілген зерттеу аграрлы ЖОО- бсекелестік абілеттілігін амтамасыз етуге сер ететін жаа тенденцияларды анытауа ммкіндік берді:

- аграрлы білім аясы ебек нарыында болып жатан тез згерістерге лгермеуде. Мамандар арасындаы бсекелестік мірге оларды ксіптілік пен іскерлігіне атысты жаа талаптарды келуде. Сондытанда ЖОО-а здеріні ызметтерін нары жадайларына сйкес тзету жне здеріні тлектеріні сапасына «кепіл» берулері ажет;

- ауыл шаруашылыына жоары білікті ебек ресурстарын даярлау нарыында бсекелестікті кшейту нтижесінде нарыты сипатты иемденуде. Бгінгі кні аграрлы ЖОО алдында келесі сратар туындауда: ЖОО ызметі айткенде тиімді, нтижелі жмыс жасай алады жне жоары сапалы нім шыара алады? ЖОО-ды мамандарды даярлауда жоары сапаны амтамасыз ету абілеттері оларды білім беру ызметі нарыында бсекелестік абілеттіліктерін анытайды.

Осыан орай, лкен сенімділікпен ттынушыларды талаптарын анааттандыруа баытталан, нары талаптарына адекватты ауыл шаруашылыы нарыында бсекелестік кресті кшейген жадайында жетекші кзарасын иемденуге ммкіндік беретін білім беру ызметінде сапа менеджмент жйесін алыптастыру керек екендігін айтуа болады.

6. Жаа жмыс кезедерін егізу арылы СМЖ енгізуді иындататын себептерді женуге ммкіндік туызатын СМЖ процестерін алыптастыру дістемесін жасатау.

7. Сапа менеджменті жйесін ендіру тиімділігі мен нтижелілігін баалау дістері аныталды. СМЖ ызмет ету тиімділігін санды баалау аныталды жне СМЖ-нен болан тиімділікті баалау жне ендіру тжірибелік тексерілді.

8. Ттынушыларды аграрлы білім беру ызметіні сапасына оятын талаптарын анытау жне оларды анааттану дегейлерін лшеу бойынша практикалы сыныстары сынылды. Сапамен анааттануды дрежесін баалауды дістері сынылды.

Диссертациялы жмыс бойынша жарияланан ебектер тізімі

  1. Білім беру ызметіне сапа менеджмент жйесін енгізу шін ажетті талаптарды талдау. //«Елбасы Н..Назарбаевты азастан халына Жолдауы жне жоары мектеп міндеттері».: М.темісов атындаы БМУ 75-жылды мерейтойына арналан халыаралы ылыми-тжірибелік конференция материалдары. - Орал, 2007. – С.106-108.
  2. Жгір хан атындаы БАТУ интегрирленген менеджмент жйесі. //Поиск-Ізденіс. – 2007. - №4. - С.8-13.
  3. Жгір хан атындаы БАТУ менеджментті интегрирленген жйесін алыптастыруда. //азастан жоары мектебі. - ISSN 1560-1749. - 2008. - № 1. - С. 274-279.
  4. Внедрение системы менеджмента качества, ориентированной на потребителей, в университетах Западно-Казахстанской области: экономический аспект. //Вестник Саратовского государственного технического университета. – 2008. – Выпуск 1. - № 2 (32). - С.176-179.
  5. Система эффективности управления качеством образования. //Вестник сельскохозяйственной науки Казахстана. - ЗКАТУ имени Жангир хана 45 лет. - Алматы ТОО «Издатель «Бастау». – 2008. - №5. - С.6-8.
  6. Мониторинг удовлетворенности качеством образовательных услуг в вузе (опыт ЗКАТУ им.Жангир хана). //Актуальные проблемы торгово-экономической деятельности и образования в рыночных условиях: вторая международная научно-практическая конференция, посвященная 100-летию торгово-экономического образования в России.: сборник научных трудов. – Оренбург. - 2007. – С.603-606.
  7. Эффективное использование методов квалимитрии в системе управления вузом и ее экономическая оценка //Вестник науки Казахского государственного агротехнического университета им.С.Сейфуллина. - Астана. – 2007. - №1 (44). С.225-227.
  8. Использование бенчмаркетинга в оценке качества образовательных услуг вуза //Материалы Международной научно-практической конференции «Роль вузов в подготовке специалистов для инновационной экономики. Интеграция образования, науки и производства». - Усть-Каменогорск. - 2006. - Часть 1. – С.164-165.
  9. Еуропа жне Америка елдеріндегі жоары білім беруді сапасын баалау //Материалы Международной научно-практической конференции «Роль вузов в подготовке специалистов для инновационной экономики. Интеграция образования, науки и производства». - Усть-Каменогорск. - 2006. - Часть 1. – С.162-163.
  10. «Оценка качества высшего образования в разрезе интересов работодателей» //Вестник науки Казахского государственного агротехнического университета им.С.Сейфуллина. - Астана.- 2006. - №12. – С.226-229.
  11. Система управления качеством в высшем учебном заведении //Проблемы и перспективы совершенствования управления национальным экономическим потенциалом: материалы междунар.науч.практич.конф.посв.75-летию образования СГСЭУ. – 2006. – С.37.

РЕЗЮМЕ

Куангалиева Турсынзада Куангалиевна

Совершенствование обеспечения высококвалифицированными

трудовыми ресурсами сельское хозяйство на основе внедрения системы менеджмента качества в аграрные вузы

(на материалах Западно-Казахстанской области)

Специальность 08.00.05 – Экономика и управление народным хозяйством (сельское хозяйство)

Цель исследования диссертации состоит в подготовке комплекса мероприятий по внедрению системы менеджмента качества в аграрных ВУЗах для совершенствования обеспечения сельского хозяйства высококвалифицированными трудовыми ресурсами.

Предмет исследования – в целях совершенствования обеспечения сельского хозяйства высококвалифицированными трудовыми ресурсами разработать теоретические и практические аспекты внедрения системы менеджмента качества в деятельность аграрных ВУЗов.

Объектом исследования являются сельскохозяйственные организации и аграрные высшие учебные заведения ЗКО.

Теоретическими и методическими основами исследования явились концепции менеджмента и маркетинга указанные в трудах современных и классических ученых в сфере менеджмента, экономики; теории управления; научные труды зарубежных и отечественных специалистов, касающиеся проблем управления качеством продукции и услуг; труды ведущих соискателей и специалистов направленные на совершенствование организационно-экономических механизмов в процессе подготовки трудовых ресурсов; нормативно-методические материалы и документы по данной проблеме; материалы международных, казахстанских и региональных научно-практических конференции, нормативно-правовые акты РК, программные документы по развитию сельского хозяйства, материалы агентства статистики РК и управления статистикой ЗКО, Министерства сельского хозяйства РК, сельскохозяйственных ВУЗов ЗКО. Проблемы качества и менеджмента качества в обеспечении трудовыми ресурсами отдельно сельское хозяйство и в целом АПК отражены в трудах следующих отечественных и зарубежных ученых: Э.Деминг, У.Шухарт, Дж.Джуран, К.Исикава, А.Фейгенбаум, В.Баутин, Б.Жунусов, К.Абуов, С.Сураганова, К.Аленова, К.Ахметов, Т.Траисова, В.Киянский и другие.

Информационную базу исследования составили монографии отечественных и зарубежных авторов и периодическая литература, а также казахстанские нормативные акты и законы, касающиеся проблем подготовки кадров, среди них закон «Об образовании» РК, концепция программы развития образования, также информация собранная автором путем проведения анкетирования в 68 хозяйствующих субъектах.

Основные результаты, определяющие научную новизну диссертационной работы:

- определено значение понятия «трудовые ресурсы» и его возможность противостоять внешней конкурентной среде, включающее способность развития в этих условиях;

- определена совокупности необходимых структур, методик, процесса и ресурсов, удовлетворяющих определенные и ожидаемые потребности потребителей образовательных услуг через планирование, управление, обеспечение и совершенствование качества образовательного процесса понятия «система менеджмента качества»;

- систематизирована необходимость внедрения системы менеджмента качества в деятельность аграрных ВУЗов и влияние на обеспечение конкурентоспособности;

- предложена организационная процедура этапов разработки, формирования и внедрения системы менеджмента качества в процесс подготовки высококвалифицированных трудовых ресурсов;

- разработана модель системы менеджмента качества, направленная на определение и удовлетворение потребности конкретных потребителей;

- предложена система показателей оценки эффективности и результативности формирования системы менеджмента качества;

- построена эконометрическая модель, определяющая эффективность внедрения системы менеджмента качества в процесс подготовки трудовых ресурсов.

Апробация результатов исследования. Основные положения и результаты исследования были опубликованы в международных научно-практических конференциях, а также обсуждено на расширенных заседаниях Западно-Казахстанского аграрно-технического университета имени Жангир хана и Казахского агротехнического университета имени С.Сейфуллина.

Основные практические результаты были использованы в процессе формирования и внедрения системы менеджмента качества в образовательный процесс Западно-Казахстанского аграрно-технического университета имени Жангир хана, Казахского Национального аграрного университета, Западно-Казахстанского инженерно-технологического университета и областным центром стандартизации и сертификации, а также при совершенствовании мероприятий по обеспечению сельского хозяйства высококвалифицированными трудовыми ресурсами Управлением сельского хозяйства ЗКО.

Основные положения и результаты исследования были использованы преподавателями и ассистентами кафедры «Менеджмент» при преподавании специальных дисциплин для студентов факультета экономики и бизнеса Западно-Казахстанского аграрно-технического университета имени Жангир хана.

Публикации по результатам исследования. По теме диссертации было опубликовано 11 работ, общим объемом 7,12 п.л.

Kuangalieva Tursynzada Kuangalievna

Perfection maintenance of agriculture by the qualified manpower on the basis of introduction quality management in agrarian high schools

(on an example West Kazakhstan region)

Specialty 08.00.05 - Economics and мanagement of national economy (in the fields of agriculture)

The purpose of research consists in preparation of complex actions on introduction system of quality management in agrarian high schools for perfection maintenance of agriculture by the qualified manpower.

The object of research – with the view of perfection of agriculture maintenance by the highly skilled manpower to develop theoretical and practical aspects of introduction of system of management quality in activity of agrarian high schools.

The subject of research – agrarian organizaishion and high schools in West Kazakhstan region.

Methodological basis of research were concepts of management and marketing specified in works of modern and>

The basic results determining scientific novelty of dissertational work:

- value of concept "manpower" and its opportunity to resist to the external competitive environment, including ability of development in these conditions was determined;

- necessity of introduction system of management quality for activity of agrarian high schools and influence on maintenance of competitiveness were systematized;

- organizational procedure of development cycles, formations and introductions of system of management quality in process of preparation of highly skilled manpower was offered;

- the model of system of management quality, directed on definition and satisfaction of concrete consumers' requirements was developed;

- the system of estimation efficiency parameters and productivity of formation system of management quality was offered;

- the econometric model determining efficiency of introduction system of

Theoretical and practical research importance. The theoretical importance of dissertational work expands and deepens theoretical and methodical base on formation and introduction system of management quality in agrarian high schools. Practical recommendations can be applied during formation and introduction system of management quality focused on the consumer. Organizational procedure is practical guidance on realization of actions for formation and introduction system of management quality, preparation of highly skilled manpower enabling an opportunity meet adequate requirements of the market.

Approbation of substantive provisions and results of research. Substantive provisions and results of research were published in international scientific-practical conferences, and also were discussed at the expanded sessions of West-Kazakhstan agrarian-technical university after Zhangir Khan and Kazakh agrotechnical university after S.Seifullin.

Publications by results of research. 11 works in total amount 7.12 p.p were published by results of research.



 



<
 
2013 www.disus.ru - «Бесплатная научная электронная библиотека»

Материалы этого сайта размещены для ознакомления, все права принадлежат их авторам.
Если Вы не согласны с тем, что Ваш материал размещён на этом сайте, пожалуйста, напишите нам, мы в течении 1-2 рабочих дней удалим его.