ОЖ 745/749:377(574) олжазба ыында

ЫСА КИМА ИМАНБЕКЫЗЫ

Болаша сндік нер мамандарыны ксіби даярлыын этнокркемдік білім беру арылы жетілдіру

13.00.08 - Ксіптік білім беру теориясы мен дістемесі

Педагогика ылымдарыны кандидаты ылыми дрежесін

алу шін дайындалан диссертацияны

АВТОРЕФЕРАТЫ

азастан Республикасы

Шымкент, 2010

Жмыс.А.Ясауи атындаы Халыаралы аза-трік университеті Шымкент институтында орындалан

ылыми жетекшілері педагогика ылымдарыны

докторы, профессор

Жолдасбекова С.А.

педагогика ылымдарыны

кандидаты, доцент Тілеуова С.С.

Ресми оппоненттері педагогика ылымдарыны

докторы, профессор Абибулаева А.Б.

педагогика ылымдарыны

кандидаты, доцент Мухаметжанов Б.

Жетекші йым Абылай хан атындаы аза

мемлекеттік халыаралы атынастар

жне лем тілдері университеті

Диссертация 2010 жылды саат М.О.уезов атындаы Отстік азастан мемлекеттік университетіні педагогика ылымдарыны докторы ылыми дрежесін беру жніндегі Д 14.20.01 диссертациялы кеесінде оралады. Мекен жайы: 160012, Шымкент аласы, Туке хан даылы 5., 342 ауд.

Диссертациямен М.О.уезов атындаы Отстік азастан мемлекеттік университетіні кітапханасында танысуа болады. Мекен жайы 160012, Шымкент аласы, Туке хан даылы 5, 2-абат.

Автореферат 2010 жылды таратылды.

Диссертациялы кеесті

алым хатшысы И.Б.Сихымбаев

КІРІСПЕ

Зерттеуді ккейкестілігі. азастан Республикасы «Мдени мра» бадарламасына сйкес, мемлекеттік білім беру саясатыны негізгі принциптері - соы жылдардаы лемдік білім кеістігіні тенденцияларымен ндесіп жатыр. азастан Республикасыны мемлекеттік бадарламасы «Мдени мра» баытында атарылып келе жатан игілікті іс-шаралар – келер рпаа аза халыны лтты мдениетіні баа жетпес нды дниелерін мра етіп алдыруды кздеп, адамзат оамын жаа лемдегі о згерістерге жетелейді.

Елбасымыз Н..Назарбаев л-Фараби атындаы аза лтты университетіні 75-жылды мерей тойында сйлеген сзінде: Елімізді болашаы туралы айта келе Елбасы жас рпатарымызды мыты, білімді мамандар болып шыатынына азір елімізде кптеген игі іс-шаралар жасалып жатанына атап тті. Сондай-а, «азіргі кездегі білім беру жйесіндегі е бастапы міндет - адамдарды сыни трыда ойлауын игеріп, апаратты аымдара баытталуа икемделу» - ажеттілігі жнінде ерекше тоталды.

«азастандытарды, оны ішінде е бірінші кезекте жастарды білімділігін ктеріп, халы мен Отанына ызмет етуге трбиелеу, лтты интелектік ядросын жасап, адамдарды жан-жатылыын оятып, халыаралы дегейде оларды бсекелестік абілеттілігін жетілдіру» - ажеттілігі жнінде.

Осы алышарттар лемдік жне мемлекеттік дегейде болаша мамандарды ксіби дайындау жоары оу орындарына жктеліп отыр. Бл дегеніміз, болаша сндік нер мамандарын ксіби трыда даярлауды жетілдіре тсуге тікелей атысы бар.

оамны дамуы адамдарды ой-санасыны, мінез-лыны згеруімен оса сырты сымбат, келбетіні де жааруына ыпал етуде. Сндік нер бйымдарында ою-рнектерді шыармашылыпен олдану заман талаптарынан туындап отыран мселелерді бірі деуге болады. Бл осы салада ызмет етуші мамандар мен оларды даярлайтын оу орындарына ойылатын талаптарды да жаырып, кшейе тсуіне алып келуде. Жаа талап, жааша ойлайтын, шыармашылы абілеті дамыан, кнде жаырып, згеріп отыратын бсекелерге сйкес туындылар жасай алатын мамандара зру. Соны бірі - азаты тарихи даму кезедерінде туындап, біздерге жетіп, сндік нер бйымдарына шекейлік, кркемдеу ралдарыны бірі - сндік-олданбалы нерді олдануды жолдарын арастыру, шыармашыл, жасампаз мамандар даярлауды педагогикалы жолын іздестіру. Бны зі тарихи кезедердегі туындыларды танып білу жне оны шыармашылыпен олдану ажеттілігін туындатып отыр.

Осыан орай, тарихи археологиялы баыттаы.Х.Марлан, С.М.Дудин, Б.В.Веймарин, А.Аышев т.б. ебектерінде жалпы аза халыны мдениетін сз еткенде й шаруасында олданатын сндік-олданбалы нер бйымдарына сипаттамалар беріп, мнін айындайды.

«аза сндік-олданбалы нер» тарихы мен мірдегі леуметтік маызын Т.К.Басенов, Е.Р.Шнейдер, У.Джанибеков, М.С.Манов,.Тжімратов, С.асиманов, Х.Арынбаев, К.Манов, К.Ибраева ашып крсетеді.

«лтты сндік-олданбалы нерді» сіп келе жатан жас буындарды трбиесінде олдануды маызы мен сол арылы трбиелеу мселелерін Ж.Балкенов, К.Амиргазин, А.О.Камаков, Б.А.Алмухамбетов, О.С.Сатанов,.М.бдіапбарова, С.А.Жолдасбекова, Ш.Манабаева т.б. ебектерінде арастырады.

Жоары педагогикалы оу орындарында, болаша мамандарды ксіби даярлау жолдары мен дістерін Е.С.Асылханов, К..Дйсенбаев, А.Б Абибулаева, И.Б.Сихымбаев, Е.Ш.озыбаев, О.Сызды К.К.Болатбаев, К.Ж.Каракулов, С.А.Жолдасбекова, С.М.Кеесбаев, Б.Ижанов, У.Ш.Ибрагимов т.б. ылыми ебектерінде ішінара талдаулар берілгені байалады.

Этнокркемдік іс-рекетті теориялы жне діснамалы мселелері Г.Н.Волков,.Б.Жарыбаев, С.алиев, Т.М.Шакирова, С.А.забаева,.Ж.ожахметова, Ж.Ж.Наурызбай, Ш.Т.Таубаева,.Блеев, Ш.Б.лманова, А.А.алыбекова, С.С.Тлеуова жне т.б. ебектерінде крініс тапан.

Сонымен атар, Г.С.Оралованы ебегінде студенттерге апаратты технологияны олданып, этнокркемдік білім беру мселелері арастырылса, Л.М.Чомаева ебегінде арашай халыны этнокркемдік мдениеті арылы жастара эстетикалы трбие беру жолдарын сынады.

Бгінгі ылыми дебиеттерге жне педагогикалы практикаа жасаан талдау, болаша сндік нер мамандарын этнокркемдік білім беру проблемасыны лі де болса теория мен практикада з дегейінде шешімін таппай отыранын крсетеді.

Демек, сндік нер мамандыы бойынша студенттерді сндік-олданбалы нерге ксіби даярлыын жетілдіре тсуге оамны сранысы мен жоары оу орнындарында сндік нер мамандарын даярлауды бгінгі жадайы арасында; саба процесіндегі студенттерді зіндік дербес жмыстарыны ммкіндіктері мен оларды этнокркемдік білімні жеткіліксіз назар аударылуы арасында; болаша сндік нер маманыны этнокркемдік біліміні ксіби даярлыын алыптастыру ажеттігі мен арнайы теориялы дістемелік зерттеуді жотыыны арасында арама-айшылытар аны байалады.

Сондытан, сндік нер мамандыы студенттеріне этнокркемдік білім беруді тиімділігі мен ксіби даярлыын іздестіру бізді зерттеу мселемізді айындауа жне таырыпты «Болаша сндік нер мамандарыны ксіби даярлыын этнокркемдік білім беру арылы жетілдіру» - деп алуа ммкіндік береді.

Зерттеу обьектісі: жоары оу орындарында болаша сндік нер мамандарын ксіби даярлау дерісі.

Зерттеу пні: болаша сндік нер мамандарыны ксіби даярлыын этнокркемдік білім беру арылы жетілдіру.

Зерттеу масаты - болаша сндік нер мамандарыны ксіби даярлыын этнокркемдік білім беру арылы жетілдіруді теориялы трыда негіздеу жне дістемесін жасау.

Зерттеуді болжамы: егер, болаша сндік нер мамандарыны ксіби даярлыын этнокркемдік білім беру арылы жетілдіру теориялы трыда негізделсе, басты баыттары мен алышарттары айындалып, моделі жасалса жне ол арнайы дістеме мен амтамасыздандырылса онда, оларды этнокркемдік нерден біліктілігі артады, ал бл болса мегерген білімін шыармашылыпен болашатаы ксіби іс-рекетте тиімді пайдалануына септігін тигізеді.

Зерттеуді міндеттері:

- болаша сндік нер мамандарыны ксіби даярлыын этнокркемдік білім беру арылы жетілдіруді теориялы негіздерін анытау.

- болаша сндік нер мамандарыны ксіби даярлыын этнокркемдік білім беру арылы жетілдіруді баыттары мен алышарттарын айындау.

- болаша сндік нер мамандарыны ксіби даярлыын этнокркемдік білім беру арылы жетілдіруді моделі мен мазмнын жасау.

- болаша сндік нер мамандарыны ксіби даярлыын этнокркемдік білім беру арылы жетілдіруді педагогикалы шарттарын айындау жне дістемесін жасап, тжірибелі эксперимент жзінде тексерістен ткізу.

Зерттеуді жетекші идеясы: болаша сндік нер мамандарыны этнокркемдік саладан алан білім, іскерлік дадысы ксіби іс-рекеттегі проблемаларды тиімді шешуде кмектеседі.

Зерттеуді теориялы-діснамалы негіздерін ылыми танымны негіздері болып саналатын диалектикалы діс, іс-рекет теориясы, жйелі атынас теориясы, білім беру мазмныны жалпы дидактикалы теориясы, дизайнерлік рекеттегі ойлау теориясы, белсенді дамыта оыту теориясы, проблемалы оыту теориясы, педагогикалы процесті гуманизациялау тжырымдамасы, шыармашылы абілеттерді дамыту тжырымдамасы, этнокркемдік іс-рекетке ксіби даярлаудаы теория мен дістемелік жмысы болып саналады.

Зерттеу кздері: зерттеу проблемасы бойынша философтарды, психологтар мен педагогтарды, нертанушыларды ебектері; Р кіметіні ресми жаттары (Задары, аулы-арарлары, баяндамалары жне т.б.), Білім жне ылым министрлігіні нормативті жаттары (лтты мдени мралар, оны оу-трбие процесіне ендіру туралы тжырымдамасы, білім беру тжырымдамасы, оу-дістемелік кешендер жне т.б.), педагогика ылымыны озы тжірибелері мен жетістіктері, авторды педагогикалы жне зерттеушілік тжірибесі.

Зерттеу дістері: проблема бойынша философиялы, леуметтану, тарихи-этнографиялы, нертану, филологиялы, психологиялы дебиеттерге теориялы, синтездік-педагогикалы талдау; жоары оу орындарында сндік-олданбалы нер мамандарын ксіби даярлаудаы оу бадарламаларымен оулытарына теориялы талдау; ксіби білім беруді даму баыттары жйелі трыда алынды. Жоары оу орны оытушыларыны озы тжірибелерін талдау. Студенттерді оу ісін баылау, гімелесу, тест, сауалнама жргізу, практикалы жмысты талдау, педагогикалы эксперимент жргізу жне алан нтижелерін деу.

Зерттеуді ылыми жаалыы мен теориялы маызы:

- болаша сндік нер мамандарыны даярлыын этнокркемдік білім беру арылы жетілдіруді теориялы негіздері аныталды;

- болаша сндік нер мамандарын ксіби даярлауды этнокркемдік білім беру арылы жетілдіруді басым баыттары мен алышарттары айындалды;

- болаша сндік нер мамандарыны ксіби даярлыын этнокркемдік білім беру арылы жетілдіру моделі жасалып, мазмны аныталды;

- болаша сндік нер мамандарын ксіби даярлауды этнокркемдік білім беру арылы жетілдіруді педагогикалы шарттары айындалды жне дістемесі жасалып, тжірибелі-эксперимент жзінде тексерістен ткізілді.

Зерттеуді практикалы маыздылыы: жоары оу орны студенттеріне арнап:

- «Кркем тоыма тарихы» жне «Сндік-олданбалы нер-азаты этнокркемдік мдени мрасы» атты элективті курсты бадарламалары;

- «Этнокркемдік білім беру мселесі» таырыбы бойынша семинар;

- «Кркем тоыма тарихы», «Сндік-олданбалы нер – азаты этнокркемдік мдени мрасы» атты оу-дістемелік ралдары жасалып, практикаа ендірілді.

Зерттеу нтижелерін “Сндік нер” мамандарын даярлайтын жоары жне арнайы орта білім беру орындарында пайдалануа болады.

орауа мынадай аидалар сынылады:

1. Этнокркемдік білім беру – бл лтты кркем мдени ерекшеліктерді сатап, халыаралы білім жйесімен зара йлесімдікте, нерді белгілі бір саласында жеке тланы ксіби кркем шыармашылыпен айналысуы нтижесінде, арнайы білім мен іскерлікті, дадыны мегеруі болып табылады;

2. Болаша сндік нер мамандарын ксіби даярлыын этнокркемдік білім беру арылы жетілдіруді баыттары мен алышарттары рпаты лтты жне этнокркемдік мдениетіні дстрмен сабатастыыны тиімді жолдарын амтамасыздандыруда септігін тигізеді;

3. Болаша сндік нер мамандарыны ксіби даярлыын этнокркемдік білім беру арылы жетілдіру моделі компоненттер, лшемдер, крсеткіштерді арастырады, мазмны кредиттік оыту жйесімен айындалады;

4. Болаша сндік нер мамандарыны ксіби даярлыын этнокркемдік білім беру арылы жетілдіруді педагогикалы шарттары жоары оу орындарында болаша сндік нер мамандарына этнокркемдік білім беру ажеттігі жнінде оам сранысын анытау; болаша сндік нер мамандарыныны ызыушылыы мен ммкіндігіне арай оу мазмнын натылау; болаша мамандара сндік - олданбалы нер арылы этнокркемдік білім беру формалары мен дістерін, ралдарын пайдалану; болаша сндік нер мамандарын даярлайтын маманны зырлы болуы; студенттерді іс-ркетіне талдау жасап нсаулар ендіру жиынтыын райды, ал дістемесі аталан шарттарды тиімділікпен жзеге асуын амтамасыздандырады.

Зерттеуді негізгі кезедері. Бірінші кезеде (2002-2004 жж.) зерттеліп отыран проблеманы жадайы зерделенді, отанды жне шетелдік ылыми ебектерге талдау жасалып, таырыпа байланысты материалдар срыпталды, ылыми аппарат дйектеліп, зерттеуді теориясы негізделді, айындаушы эксперимент жзеге асырылып, нтижесі делді. Екінші кезеде (2005-2007 жж.) таырып бойынша жйені жетілдіруді баыт-бадары мен алышарттары айындалып, дістемелер сынылып, олар алыптастыру эксперименті арылы жзеге асырылды. Студенттерге арнап жасалан оу бадарламалары, оу-дістемелік ралдар практикаа ендірілді. шінші кезеде (2008–2010 жж.) алыптастыру эксперименті жаласын тапты, эксперимент барысында алынан нтижелер деліп, орытындыланды, тжырымдар мен сыныстар жасалды пайдаланылан дебиеттер жйеге келтірілді, диссертациялы жмыс талап бойынша рсімделді.

Зерттеу нтижелеріні длелділігі мен негізділігі психологиялы-педагогикалы жне этнокркемдік білім беру процестерді зерттеу діснамасына тірек етілуімен, теориялы жне эксперимент материалдарына талдау берілумен, экспериментке атысан студенттер саныны жеткілікті болуымен, экспериментті кп варианттылыымен, зерттеу нтижелерін деуде статистикалы жне математикалы дістерді пайдаланумен аныталады.

Зерттеу базасы: Зерттеу.А.Ясауи атындаы Халыаралы аза-трік университеті, Т.Жргенов атындаы аза лтты нер академиясы, Абай атындаы аза лтты педагогикалы университетінде жргізілді.

Зерттеу нтижелерін сынатан ткізу жне практикаа ендіру. Зерттеу нтижелері жоары оу орындары арасындаы ылыми-дістемелік конференцияларда баяндалып (11), ылыми маалалар (6) жарияланып сынатан тті, автор жазан оу-дістемелік ралдары (3) жне дістемелік нсаулары (2), оу бадарламалары (2) арылы іс-тжірибеге ендірілді.

Диссертацияны рылымы: Диссертация кіріспеден, екі тараудан, орытындыдан, пайдаланылан дебиеттер тізімінен трады.

Кіріспеде зерттеуді ккейтестілігі, масаты, нысаны, пні, міндеттері, болжамы, діснамалы негіздері, дістері мен негізгі кезедері берілген, ылыми жаалыы мен практикалы мні, орауа сынылатын аидалар крсетілген.

«Болаша сндік нер мамандарыны ксіби даярлыын этнокркемдік білім беру арылы жетілдіруді теориялы негіздері» атты бірінші тарауда этнокркемдік білім беру арылы болаша сндік нер мамандарын ксіби даярлауды мні мен маызы, болаша мамандарды даярлауда сндік-олданбалы нерді этникалы жне зіндік ерекшеліктері, этнокркемдік білім беру арылы болаша сндік нер мамандарын ксіби даярлауды жетілдіруді басты баыттары мен алышарттары ашып крсетілген.

«Болаша сндік нер мамандарыны ксіби даярлыын этнокркемдік білім беру арылы жетілдіруді дістемелік негіздері» атты екінші тарауда болаша сндік нер мамандарына этнокркемдік білім беруді жетілдіруді моделі, мазмны, этнокркемдік білім беру арылы болаша сндік нер мамандарын ксіби даярлауды дістері мен формалары, этнокркемдік білім беру арылы болаша сндік нер мамандарын ксіби даярлаудаы экспериментальды зерттеу жмысыны нтижелері берілген.

орытындыда зерттеуді нтижелері, тжырымдар мен ылыми-дістемелік сыныстар берілді.

НЕГІЗГІ БЛІМ

«Жоары білім сапасы е жоары Халыаралы талаптара жауап беруге тиіс. Елдегі Жоары оу орындары лемні жетекші университеттеріні рейтингіне енуге мтылулары керек» - деді.

Президент Н..Назарбаев азастан халына «Жаа онжылды - жаа экономикалы рлеу - азастанны жаа ммкіндіктері» атты жолдауында:

Бгінде мамандарды ксіби даярлауды сапалы жетілдіру мселелері лемдік жне отанды ылымда жаалы емес. Осындай мселелерге кне асырлардаы лы ойшылдар мен философтар: Сократ, Платон, Кант жне т.б. лкен мн берген. Сонымен атар, осы мселелер тірегінде леуметтанушылар мен саясаттанушылар - М.Вебер, Э.Деминг, И.Джуран, К.Исикова, В.Лапидуса, Г.Тагути, Ф.Тейлор, А.Файол, А.Фейгенбаум жне т.б. сын пікірлер айтты.

Ксіптік білім сапасын ктеруді кптеген аспектілеріне тоталан отанды алымдарымызды ізденіс ебектерінде де орын алды (Б.А.Абдыкаримов, К.М.Арыназин, Г.К.Ахметова, А.А.Бейсенбаев, К.Ж.ожахметова, Г.Ж.Мелібекова, К..Дйсенбаев, Ш.Таубаева, С.А.Жолдасбекова, С.З.оанбаев, Н.А.Минажанов, К.С.Мусина, Ж.Ж.Наурызбай, А.П.Сейтешов, Н.Д.Хмель жне т.б.).

Кптеген алымдарды пікірлерін саралай келе, біз «ксіби даярлау – дегеніміз, маманды алыптастыруды ттас дерісі, яни ксіпті игере отырып, іргелі жне арнайы білім, іскерлік пен дадыны жне жеке ажетті ксіби сапасы мен абілеттілігін алыптастыру жйесін амтиды» деп тсінеміз. Сонымен атар болаша сндік нер мамандарыны ксіби білімін ктеру дегеніміз, ылыми іскерлік, дадыны игеруді нтижесіндегі тланы жеке - ксіби сапасын арттыру болып табылады.

Мдени мра – бл, «рухани, мдени, экономикалы жне леуметтік капиталды баа жетпес ндылыы. Осы мра азіргі ылым, білім, мдениет. Табии байлытармен атар бл лтты зін-зі астерлеуі мен лемдік ауымдастыты тануы».

азіргі уаытта болаша сндік нер мамандарын ксіби даярлау оу дерісінде студенттер сндік-олданбалы нерді мні мен ерекшелігін оып йренеді. нерді бл трі зіні кркемдік ойымен жне образдылыымен адамдарды ажетіне жарап отыр. Бл, рине азастан Республикасыны білім беру аясындаы Мемлекетті саяси принциптеріне сйкес жргізілуде. Сондай-а, осы мселелер азастан Республикасыны «Білім туралы» задары мен Мемлекетті жалпыа міндетті жоары ксіби білім беру стандартына негізделген. Онда жоары білім беру, базалы жне ксіби білім беру мселелері арастырылан.

Жеке адамны рухани адамгершілігін алыптастыруа этнокркемдік білім мселелеріне лкен мн беріп, баа жетпес ебек еткендер атарында кптеген ресейлік алымдарды Е.В.Гайманова (Мскеу 2000 ж.), Л.И.Васеха (Мскеу 2004 ж.), Г.С.Голошумова (Уфа,2007 ж.) атауа болады.

Этникалы мдениеті рпаа жеткізуде этнокркемдік білім беруді маызы жнінде Отанды алымдарымызды зерттеулерінен мынадай ойларды тйіндеуге болады: дстрлі мдениетті маызы оны эстетикалы, адамгершілік аситетін арттыру, ал екінші жаынан жастарды еліне сйіспеншілігін, патриотты сезімін арттырады (А.Сейдимбек., Ж.Ж.Наурызбай); лтты сана сезім компоненттері алыптасуыны алышарттарын райды (Ш.М.Мхтарова); жеке тла зімен з оамы туралы тсінігі, лтты ерекшеліктер зін сату, жеке тланы эмоциялы - этникалы алыбы, лтты ндылытарды

Тсіну рі олара сапалы кзарасы, жеке тланы этникалы байланыса этнос арылы рекет жасауы (Г.С.Оралова); лтты мдениеті адамзаты жан-жаты дамуына ммкіндік береді, рі р халыты ткен тарихи ізгі бастауларын іздейді (М.Е.Ержанов).

Осы айтандарды ескере отырып, біз «Этнокркемдік білім» ымыны мніне тоталды. «Этнос» термині грек тілінен аударанда - «халы» деген ымды білдірсе, энциклопедиялы сздіктерде бл термин - тарихи леуметтік адамдар тобы, лыс, тайпа, халы, лт ретінде тсіндіріледі.

Ал, «Кркемдік» тсінігі - эстетикалы сздіктерде кркем шыарманы эстетикалы жетістік дегейі деп тсіндіріледі. Бл терминні тар маынада олданылуы андай да бір кркем шыарманы сапасыны критериі болып алуан трлі болуына байланысты олданыла береді. Осы орайда айтылан ой-пікір жоары кркемдік (немесе тбегейлі кркемдік), шамалы кркемдік (немесе лсіз, сресіз) жне тіптен кркем емес (нашар, стсіз) деп блінеді. Бл трыдаы кркемдік сзі оны ттасты дегейіне кркем шыарманы шынайы рі тере мазмндылыы жне кркемдік форманы жетілуі, ойды ттастыы мен шыарманы, орындалуына да байланысты олданылады.

«Кркемдік» нерді сапасы мен оны жасайтын шыарманы анытайтын ым болып табылады. нер рашан кркем, яни снді шыарма жасауа тиіс. Эстетикалы семділікті нерге тн ерекше трін ажырату масатымен оан арнайы «кркемдік» ымы берілген. Білім беруді масаты мен мазмны, оны йымдастыруды трлері жне дістері, адамзатты жалпы білім алу даярлыына ойылатын талаптар ркениетті педагогикалы идеялара сйкес згеріп отырады. Ол «не шін жне алай нтижелі оыту керек?» деген сра беруді кздейді.

Бгінгі оам сранысына сйкес нтижеге баытталан білімні жаа сапасын жзеге асыру – білім жйесіні барлы салаларын – мектепке дейінгі білім беру салаларынан бастап, жоары оу орындарындаы білім беру жйелерінде жаа трыдаы кзарасты алыптастыруы ажет.

Зерттеу барысында жоарыда айтылан зерттеулерге сйене отырып, біз болаша сндік нер мамандарына этнокркемдік білім беру ымына з анытамамызды береміз.

Болаша сндік нер мамандарына этнокркемдік білім беру - бл жоары оу орнында нерді наты саласы бойынша арнайы білім, іскерлік пен дадыны мегеру арылы жеке тланы алыптастыру зін-зі лтты трыда даралау ажеттілігін саналы трде сезінуін амтамасыз етіп, рі халыаралы білім беру жйесінде білім беруді туелсіздігі мен кіріктірілуін тиімді йлестіруге баулу. нер мен этникалы кркем мдениетті лтты ерекшеліктерін сатап, болаша сндік мамандарын ксіби кркем шыармашылыпен айналысуа даярлау барысы мен нтижесі.

Болаша сндік нер мамандарын ксіби даярлауды жетілдірудегі басты рал этнокркемдік білім беру, оны негізгі міндеттеріне сай болаша мамандарды жоары оу орындарында сндік-олданбалы нер рекетіне ксіби даярлау. лтты зіндік састытарды жеке тланы саналы тсінуіне ажетті арнайы кркемдік біліммен, іскерлік, дадыны мегеріп, этникалы кркем мдениетті лтты ерекшеліктерін сатап, халыаралы білім жйесімен йлесім табуы ажет.

аза сндік-олданбалы нерін зерттеуші алымдарды лшеусіз ебектеріні арасында азаты лтты олнеріні баа жетпес шыармалары бгінгі кплтты еліміздегі жастара эстетикалы трбие беріп, оларды кркемдік білім дегейіні ілгері дамуына, лтты дниетанымына, рухани байлыыны алыптасуына жол салынып келеді.

лтты сндік-олданбалы нер трлеріні кп образды этникалы ерекшелігі оны сонау ежелгі дуірден басталысынан-а лтты ерекшелігіне байланысты болды.

«ылымны е жоары масаты - білімге сйене отырып, ылыми жетістіктерді халыты материалды жне рухани ажетін анааттандыру». Ал нерді е жоары масаты - жеке тлаларды леуметтік жан-жаты дамуы мен ндылы баыттарын алыптастыру. Сондытан да нер - ылыми-техникалы прогресс пен гуманистік идеяларды айындайды. Адамзат шін тарихи прогресс - нерді е жоары гуманды тыры.

Этнокркемдік білім ралы ретінде сндік-олданбалы нерді тадай отырып біз кез-келген нер зіні ерекшелігімен, айындылыымен, танымды ажетімен, маыздылыын ескердік. Егер, ылым зіні ылыми болжамдар, ылыми теорияларымен мірде ажет болса, ал нер, зіні зіндік образдарында - символдарында, белгілер мен табалар, тстер мен сызытар арылы айындалады. нерді діретімен адамдар мірді танып, эстетикалы таламы алыптасады жне мірден з орнын тауып, демілік пен слулыа штарлыы арта тседі.

Этнокркемдік білім беру ралы ретінде олданылатын азаты сндік-олданбалы нер маыздылыы, кез келген баса халыты сндік-олданбалы нері сияты мірлік мселелерді тжірибелік, эстетикалы, символикалы, гармониялы задылытарды айындайды.

азіргі замандаы лтты нерді рлі - мдениетті бір блігі сияты, зіні замандылыын сатап алуда. Міне осындай жол ана этнокркемдік білім беру ралыны міндеттерін айындап, лкен жетістіктерге апарары даусыз. Осы трыда, біз этнокркемдік білім беру ралдары ретінде сндік-олданбалы нерді олдану ммкіндіктерін болжай отырып, этнокркемдік білім беру ралыны тиімді ммкіндіктерін арастырды, рі болаша сндік нер мамандарына этнокркемдік білім беруде сндік-олданбалы неріні негізгі баыттарын анытады (Сурет 1 ).

Болаша мамандара сндік-олданбалы нер ралдары тере жне мыты білім беріп ана оймай, тоыма неріні лтты дстрлерімен атар, халыты кркем ол нер трлерінен де малматтар берілуі тиіс. Сонымен бірге, з халыны материалды кркемдік мдениетіні тарихи алыптасуына тере мн беріп, ына тсері аны. Сндік-олданбалы нер трбиелік ммкіндіктерімен атар оны те лкен танымды, дамушылы потенциалы мол. Оны болаша суретшілерді этномдени, тарихи-мдени жне леуметтік-мденилік дстрлеріні де рлі лкен. Біз на осы негіздегі адамзатты дамуындаы тарихи мдениетті тануа кз жеткіздік. з халыны мдени тамырларын сндік-олданбалы нер арылы тану, жалпы адамзатты этикалы жне эстетикалы ндылытарын оятып, оны баалауа жетелейді. Этнокркемдік білімді мегеру мен білімді болу шін, баса да халыты кркем мдени дстрлерімен тыыз байланыста боланымыз дрыс. Оларды лтты жне айматы ерекшеліктері мен сол халыты мірі, тыныс тіршілігінен де кп мліметтерге аныан орынды.

Этнокркемдік білім беру идеяларын арастырып, болаша сндік нер мамандарыны ксіби даярлауда – лтты кркемдік жне этнокркемдік мдениетті жетістіктері арылы, студент жастарды бірлігіні символы болуы керек. Полиэтникалы білім беру ортасында студент жастарды эстетикалы негізі алыптастырып, оны рухани лем:, кркемдік ойлау абілетін бкіл лемдік кркем-шыармашылы ізденімпаздыы арта тседі. Осы трыда азастандаы бкіл лемдік ежелгі ркениетті ошаы танылуда. йткені аза жеріндегі кптеген тарихи ескерткіштер мен нды олнер туындылары, ауыз дебиеті соны айаы. Этнографиялы зерттеулерді нтижесі - лтымызды кркем мдениетіні кркемдік жне этникалы жатарымен лт аралы кркемдік талампаздыыны те жоары дегейде екенін крсетті.

азастан аймаыны мдениетіне тере кплтты сипат тн. Оны негізінде тере аймата тратын халытар мдениетіні зара сусындауы, бірін-бірі толытыруы, бірін-бірі байытуы жатыр.

лтты кркем мдениет - р лтты ерекшеліктеріне тн. Этникалы идея р адамны зін-зі басаруымен этностармен салыстыра отырып туындайды жне дамиды. Демек, болаша сндік нер мамандарыны этнокркемдік білімі дстрлі жолмен алыптасып, этникалы идея оянатыны аны.

Болаша сндік нер мамандарыны идеясы баса лттарды мдениетіне деген рметпен – зіні дстрлі мдениетін бойына сііру арылы артады. Сонымен, лтты идеяны болаша сндік нер мамандарыны ксіби даярлыын жетілдіруде этнокркемдік білім беруді басым баытын былай баалаймыз: яни адамны кркемдік білімін арттыру шін оан жадай жасап,

Сурет 1 - Болаша сндік нер мамандарына этнокркемдік білім беруде сндік-олданбалы нерді негізгі баыттары

лтты жне этникалы кркем мдениетті игеру дерісін дамыту. Осыдан келіп, шыармашылы маманды студенттеріне лтты идея трысында этнокркемдік білім беру мазмны мінез-лы пен психологиялы ерекшеліктерді дамыту. Сол халыты зіне тн трмыс-тіршілігі мен мдениетін бейнелейтін лтты мдени жне кркемдік дстрлерді, леуметтік тарихи ндылытарды білім жйесін, сондай-а зге халытарды этномдени жне этнокркемдік жетістіктерін білу, жне оларды этнокркемдік іс-рекетке олдануа іскерлігі мен дадыларын амтуы ажет болып табылады. Тменде лтты идея негізінде этнокркемдік білім беру арылы болаша сндік нер мамандарыны ксіби даярлыын жетілдіруді негізгі баыттары крсетіп отырмыз (Сурет 2).

Сурет 2 – лтты идея арнасында этнокркемдік білім беру арылы

болаша сндік нер мамандарыны ксіби даярлыын жетілдіруді негізгі баыттары

Болаша сндік нер мамандарына этнокркемдік білім беру арылы ксіби даярлау дерісінде этномдени састыты дамыту, бізге этнокркемдік мдениетті сатау арылы этносты кркем мдени ндылытарын жаыртып, халыты этникалы зін-зі сатауы ретінде байалады.

Болаша сндік нер мамандарыны ксіби даярлыын жетілдіруде этнокркемдік білім беруді жоарыда айтылан негізгі баыттарын басшылыа ала отырып, студенттерге айматы этнокркемдік білім беруді тиімділігін амтамасыздандыратын алышарттарды атарына кптеген этникалы жне кптеген діни аымдар арасында трылыты аза халы саныны басымдылыын ескеріп - біз оамны наты ажеттілігіне мыналарды жатызамыз:

- этнокркемдік білім беруде лтты жне халыты этнокркемдік мдениетін жинатап крсету, рі, кркем мдениет кеістігінде зіні састыы мен трылытылыын сезіну;

- этнокркемдік білім беру ралдары арылы ксіби даярлау мазмнындаы згерістер мен тратылыты, дстрлі мен жааны, лтты пен аламдыты арасындаы тымды састыты ылыми трыда болжау;

- азастанда лтты мдениетті кптрлігін сатап, рі оны этникалы зіндік ерекшелігін дамытуда шыармашыл мамандытар даярлайтын жоары оу орындары бітірушілерін лтты идея негізінде этнокркемдік іс-рекетке ксіби даярлау;

- лтты жне дние жзіні, кркем мдениетті дегейінде дстрлі жне заманауи кркем бйым лгілерін жасау рдісінде лтты кркем дстрді сатау;

- ксіби даярлауда этникалы айшылытарды этнокркемдік білім беру арылы шешу міндеттерін лтты жне этникалы кркем мдениеттерді диалогын кеейту арылы шешу;

- ксіптік білім беруде жеке адамны этномдени ажеттіліктерін анааттандыру, лтты рухани бадарларды, адамгершілік жне мдени ндылытарды, салт-дстрлерді, лтты сана сезімні суін, р этнос з мдениетіні тедессіздігін мойындауын жандандыру;

- Мдениет пен нер салаларындаы шыармашылы шеберханалар мен студиялардаы, дизайнерлік фирмалар мен халыты кркемдік-ндірістік бйымдарын жасайтын кркемдік ксіби іс-рекетті трлі нысандары мен трлеріне оятын жаа талаптарды ескере отырып, болаша сндік нер мамандарыны ксіби даярлыын жетілдіру сапасын немі дамытып отыру.

Бітірушіні этнокркемдік білімділігіні нтижесін ксіби даярлау дерісіне біз тмендегідей болжаймыз: этнокркемдік іс-рекетте дрыс ойлай алуды сипатына сер ететін білімдерге негізделген дниетанымды станымны алыптасуы; халыты зіндік мдени, кркем дстр, салттарыны ндылытарын тсіну жне оны абылдау абілеті, тарих ойнауындаы шыармашылы шабыттарды айнар кздерін таба білу, зін-зі тану мен ылыми сананы, ойлау мдениетіні, сезімдер мен эмоционалды атынастарды, ерікті рекеттерді масаттылыы мен мдениетіні дамуымен органикалы бірлікте зін-зі іске асыру дерісіне шаыратын зге мдениеттерді кркем дстрлеріні элементтерін мегерумен бірге жааны іздеуді жзеге асыруы.

Осы орайда Болаша сндік нер мамандарын ксіби даярлауды этнокркемдік білім беру арылы жетілдіруді басым баыттары аныталды (Сурет 3).

Сурет 3 - Болаша сндік нер мамандарын ксіби даярлауды этнокркемдік білім беру арылы жетілдіруді басым баыттары

Зерттеу барысында біз азіргі жоары оу орныны бітірушілері этнокркемдік білімді андай дегейде мегергендігін зерттедік. Студенттермен жргізілген сауалнамаларды нтижесінде оларды этнокркемдік білімі, іскерліктеріні тмен екендігін, кнделікті іс-рекетте оны еркін пайдалана алмайтынан, этнокркемдік білімді, жетік мегермегенін, оны іс-рекетте те сирек пайдаланылатынын байады.

Оытушыларды білім дегейі болаша мамандарды ксіби даярлыына, оыту дістемесін жне этнокркемдік білімді жетік мегеруіне байланысты боландытан, біз жоары оу орындарыны сндік нер мамандытары студенттеріне білім беретін оытушылар арасында сауалнамалар жргіздік.

Нтижесінде 37 оытушыны 62% этнокркемдік білім беруді іс-рекетте талапа сай пайдалана алмайтынын крсетті. сіресе жас оытушыларды ішінде 72%-пайызы арастырылып отыран этнокркемдік іс-рекетке даярлыыны тмен екенін байатса, осы саладаы оытушыларды 24%-пайызы этнокркемдік білім беруді ксіби іс-рекетте те сирек пайдаланатынын айтты. Соларды тек 4%-ы ана этнокркемдік білім беру мселесін іс-рекетте пайдалана алатындыын длелдеді.

Осы айтыландарды брі болаша сндік нер мамандарына этнокркемдік білім беруге байланысты бірегей жйені жеткіліксіздігін, этнокркемдік білім беру арылы кредиттік технология негізінде сабаты ткізу дістемесіні лі де жетіле оймаанын, пн сабаыны даярлы дістемелік трыда жеткілікті амтамасыз етілмегенін, этнокркемдік білім беруге аса мн берілмейтінін айатайды.

Біз осыны брін ескере отырып, этнокркемдік білім беру арылы болаша сндік нер мамандарыны ксіби даярлыын жетілдіруді моделін жасады. Модельді аясында компоненттер, лшемдер мен крсеткіштер арастырылады (1 кесте).

Болаша сндік нер мамандарыны ксіби даярлыын этнокркемдік білім беру арылы жетілдіру масатында жргізілген зерттеу нтижесінде, студенттерді этнокркемдік білімді игеру іс-рекеті дерісінде, болаша маманды талдауды мынадай 3 трлі дегейін анытады:

1. Алдын ала ойластырылан талдау нтижесінде логикалы дрыс алгоритмдік шешім табуа ммкіндік береді. Берілген шыармашылы тапсырма мен обьектіні рылымды жне функционалды асиеті мен сапасын орытындылайды. Жобалау рекеттері алыптасады, рі эвристикалы дісіні кмегімен мегертілді, содан со шыармашылы іс-рекеттерге кіріседі.

2. Болаша сндік нер мамандары арасында біратар тапсырма алгоритімі барлы кезде орытылмайтыны баыланды. р кезеге тудегі жмысты істемеушілік тапсырманы айтадан жасауа тура келеді. Мндай жол этнокркемдік іс-рекетті алыптастыруда за уаыта кеп соты.

3. Бл нсада, болаша мамандар алгоритмдік жолмен жрмейді, тез арадаы рекет сипатында болды. Жекеленген этаптар орындалмай, тапсырма шарты толыымен орындалмайды, жоба бйымыны састыыда тадалып алынбайды. азіргі жадайда болаша сндік нер мамандары іздеу дегейінен аттап, сол нсаны жасауа мтылуда. Бл сіресе, бадарламаны бірнеше нсасымен оитын студенттерде наты крініс береді. Бл этнокркемдік білімді игеруге іс-рекеттерді тмен дегейде алыптасанын айтады.

Тжірибелі-эксперимент жмысын зерттеу.А.Ясауи атындаы Халыаралы аза-трік университеті, Т.Жргенов атындаы аза лтты нер академиясы, Абай атындаы аза лтты педагогикалы университетінде жргізілді.

Кесте 1 – Этнокркемдік білім беру арылы болаша сндік нер мамандарыны ксіби даярлыын жетілдіру моделі

Компо-ненттер	лшемдер	Крсеткіштер	Дегейі
Мотивациялы	Этнокркемдік білімді игеруге ажеттілігі	- Болаша сндік нер мамандарына ажетті этнокркемдік білімді игеруге жне оны ыр-сырын мегеруге талпынысы; - Сндік нер бйымдарын кркемдеп жобалауа ызыушылыы; - Этнокркемдік жобаларды жасаудаы белсенділігі; - Этнокркемдік жоба –ізденістеріне ызыып, конкурстарда крсетуі.	- Жоары дегей - этнокркемдік білім алуа, оны ыр-сырын мегеруге талпынысы, бйымдарды кркемдеп жобалауа ызыушылыы, рлеу жмыстарында ата аны крсетіледі жне наты крінеді. Білім мен іскерлікті жйелі мегереді. Этнокркемдік жоба-ізденістерін байаулара атысуы. Этнокркемдік білімі жоары. - Орта дегей – этнокркемдік білім алуа деген ажеттілік импульсивті, эпизодты крінеді. Этнокркемдік білім мен дадыны жйесіз мегереді. Таным рдісі жігерленбейді. - Тмен дегей - этнокркемдік білім алуа деген ажеттілік лсіз крінеді, таным рекетіне ызыушылыы тмен.
Мазмнды	Этнокркемдік іс-рекет саласынан білімі	- Этнокркемдік білімді практикада тиімді пайдалана білуі; - Этнокркемдік білімді зіні іс-рекетінде шыармашылыпен олдануы; - Этнокркемдік жоба жасай білуі мен оан белсенділігі; - Этнокркемдік жоба жасауда жымны пікірімен есептесе білуі; - лтты мдени ндылытарды білу, бйымдарды азіргі сраныса баыттап кркемдеуі жнінде білімі	- Жоары дегей - этнокркемдік білімні мнін тсініп, этнокркемдік іс-рекеттерде мегерген білімін іскерлікпен (нертанушылы, оу-шыармашылы, дизайнерлік, маркетингтік, технологиялы) практикада пайдалану іскерлігі, шыармашылы рдістерді з бетінше тану. лтты дниетанымы кзарасыны дамуы. - Орта дегей - этнокркемдік білімні жекеленген элементтері алыптасады. Жмысты з бетінше жне продуктивті орындауда жеке абілеттерін байатады. - Тмен дегей - этнокркемдік білімді алыптастыру жеткіліксіз. Этнокркемдік іс-рекеттерде мегерген білімін іскерлікпен практикада пайдалана алмайды.
Іс-рекеттік	Этнокркемдік білімді іс-рекетте пайдалану іскерлігі мен дадысы	- Этнокркемдік іс-рекеттерде мегерген білімін іскерлікпен пайдалану іскерлігі мен дадысы; -Этнокркемдік іс-рекет трлерін (нертанушылы, оу-шыармашылы, дизайнерлік, маркетингтік, технологиялы) практикада пайдалану іскерлігі; - Этнокркемдік білім, іскерлігін практикада кіріктіре пайдалану абілеті; - Этнокркемдік іс-рекетте жаа апаратты технологияны пайдалана білу іскерлігі.	- Жоары дегей – этнокркемдік білім, іскерлік, дады рекеттерін жйелей біледі. Проблемалы - шыармашылы тапсырмаларды, стті орындайды. иялдау, образды ойлау, бейнелеу рекеттері дамыан. - Орта дегей – жекеленген этнокркемдік рекеттерін мегерген. Жобалы проблемалы тапсырмаларды орындау иындайды. Образды ойлау, иялдау, графикалы рекет баяу дамыан. - Тмен дегей – этнокркемдік рекеттерді те нашар мегерген. Проблемалы - жобалау тапсырмаларды орындауа ммкіндігі жо. Образды ойлау жне графикалы рекеті жеткіліксіз

Экспериментке 128 студент атысты, оны 63-ы эксперимент тобында, 65-ы баылау тобында болды.

Анытау эксперименті барысында анкеталы сратарды кмегімен болаша мамандарыны ш компонент бойынша (мотивациялы, мазмнды, іс-рекеттік) сндік-олданбалы нерден білім, іскерлік дегейін тексердік. Нтижесінде этнокркемдік білім бойынша студенттерді ксіби даярлыты теориялы біліміні тмендігін, практикалы тжірибесіні жотыын байады.

Оытушылар арасында жргізілген сауалнамалармен да сабатарда жасалан талдаулар оыту дістемелерін лі де жетілдіру ажет ететіндігін длелдейді. Осыны брін ескере отырып біз 3-кезенен тратын алыптастыру эксперименті барысында болаша сндік нер мамандарын ксіби даярлауды дістемесін жасады.

Бізді жасаан дістемеміз алыптастыру экспериментіні алашы кезеінен, яни бірінші курстан бастап «Композиция негіздері», «дірістік оыту» пндерін оыту процесі жзеге асырады.

Пндерді мегеру нтижесінде студенттер оу-танымды рекетіні жобасымен танысты (апаратты материалдар, журналдар, озы тжірибе жне пн бойынша дістемелік ралдар) кркемдік білімі мен іскерліктерді мегереді. Студентерді этнокркемдік даярлыын алыптастыруда олармен жргізген студенттерді зіндік жмысы, оу ізденіс, ылыми ізденіс жмыстарыны рлі лкен болды. Этнокркемдік білім беруді осылайша йымдастыру студент даярлыыны мотивациялы компонентін дамытуа ыпал етті.

Мысалы, «Кркем тоыма» мамандыы бойынша «ндірістік оыту І» - пні барысында студенттер тоыма неріндегі шеберлік, жобадаы рнектерді тоылан зата енгізу, тоыма неріні басты-басты дістері. Ткті кілем ерекшелігі мен задылытары туралы білімді игертіп, кілем тоу, рнек шыару дістерін мегертуді йрету болып табылады..

Ал, «Композиция негіздері» пні барысында композиция руды жалпы задылытары, жне принциптері, кркем-композициялы айынды ралдарыны категориялары мен, классификациясы аныталады. Сызы жне градаций ндестігі, композиция категориялары мен асиеттері жнінде этнокркемдік білім беріледі. Онда кредиттік оыту технологиясына сйкес лекция, практикалы немесе семинар сабатарына йымдастырып студенттерді зіндік жмыса, оытушымен бірге зіндік дербес жмыса, шыармашылы жмысты, жне этнокркемдік деріске ажетті пндер бойынша білімі мен іскерліктерді игеруге баыттайды.

1-ші жне 2-курсты соында жргізілген кескіндеме нтижелерінен студенттерді кркемдік білім беру пндер саласынан білімі артандыын крсетумен бірге кейбір компоненттер бойынша лі де болса білімдерін шыдай тсуі ажет болды. Мысалы базалы пндер: «Композиция негіздері» пні барысында болаша сндік нер мамандары студенттеріні 32,5%-ы амтылса, «ндірістік оыту» сабатарында 40%-40% практикалы іскерлігі мен дадылары тмен екендігін байалды.

Біз осыны ескере отырып алыптастыру экспериментіні екінші кезеінде 2-ші курс студенттеріне «ндірістік оыту ІІ», «Кркемдік композиция» барысында болаша Сндік нер мамандары студенттеріні 32,5%-ы амтылса, сндік нер сабатарында 40% - 40% практиканы дадылары тмен екендігі байатты.

Біз, осыны ескере отырып алыптастыру экспериментіні екінші кезеінде 2-ші курс студенттеріне «ндірістік оыту ІІ», «Кркемдік композиция» пнін мегертуде аса назар аударып студенттерді зіндік жмыстарын йымдастыру арылы «Киіз басу технологиясы», «Ши тоу», «Матаа жазу», «Киім тарихы» пні бойынша мегерген білімдерін жйелеп іскерлігі мен дадысын арттыруа назар аударды..

Сндік нер (бакалавр) мамандыы бойынша азастан Республикасы Мемлекеттік жалпыа міндетті білім беру стандартында келесі мамандар даярланады: суретші-тоыма шебері, металды кркем деуші, ышты кркем деуші, суретші-кркем деуші. «Бітіруші тлек мамандытар бойынша келесі міндеттерді атарады – сндік нер суретшісі, сндік неріні оытушысы жне т.б. мамандытар» - деп крсетілген. Осы орайда жоарыда атап тілген ажеттіліктер мен оам сранысын анааттандыру масатында, болаша сндік нер мамандытарыны ксіби даярлыын этнокркемдік білім беру арылы жетілдіру масатында, аталан мамандандырылулар бойынша «Сндік-олданбалы нер - аза этнокркемдік мдени мрасы» атты элективті курс сынылды. Курсыны мазмнында: сндік-олданбалы нерді мні, ерекшеліктері жне кркемдік аидалары; терминдік тсіндірме сзіні маынасы. Сндік-олданбалы нерді эстетикалы жне практикалы олдану функциясы; Сндік-олданбалы нерді Бейнелеу неріні баса да трлерінен ерекшелігі сндік – олданбалы нерді кркемдік аидасыны бірлігі. Белгілі кркем аидалар; практикалы; халыты сндік олданбалы нерді мірмен тыыз байланыстылыы; техникалы діс жне материал ттастыы; кркем ралдарды немдеу; шыармашылыты жымды табиаты, жым аурасы; соысын немдеуі, снділігі, мерекелік сері. Этнокркемдік білім беру жне мдени мраны мегерудегі кркем аидаларды маызы; аза халыны сндік-олданбалы неріні шыу тарихы, рухани ндылыы жне зіндік ерекшеліктері; отанды жне шетел алымдарыны зерттеулерінде аза халыны сндік-олданбалы неріндегі баса халытарды мдениетін, рухани ндылытарымен байланысы; аза халыны сндік-олданбалы неріні рухани - негелік жне эстетикалы ерекшелігі аныталды. Халы шыармашылыында тарихи - леуметтік апаратты, мір тжірибесін, дниетанымды станымын, негелі тірегін жне эстетикалы мрат-масатын, рпатан – рпаа жаласуын арастырды.

Студенттерді этнокркемдік білімі, іскерлігі проблемалы діс, жобалау дісімен ойын технологиясы, кейс технологиясы арылы тексеріліп отырды. Бл дістер студенттерді сіресе ынтыматастыа баулып кркемдік іскерлігін алыптастыруа септігін тигізеді. Студенттерді білім алуа ынтасы мен ызыушылыы артанын крсетумен бірге, кейбір компоненттер бойынша лі де болса, білімдерін шыдай тсу ажеттігін байатты. Мысалы: «ндірістік оыту» пні барысында студенттерді ксіби даярлау 32,0 %-ы амтылса, «Кркем ыш» мамандандыру студенттері 36%-ы практикалы дадыларыны тмен екендігін байатты.

рбір пнді оытуда аымды баылау бойынша кескіндемені нтижесі де, студенттерді ксіби рекетті йымдастыру ммкіндіктерін жасы мегергенін апаратты жйелеуді олдану арылы этнокркемдік жне шыармашылы, білім, іскерлік, дадысыны арта тскендігін крсетті.

алыптастыру экспериментіні шінші кезеінде жргізілген тоыма бйымдарды безендіру пндері жне «Сндік-олданбалы нер – азаты этнокркемдік мдени мрасы» элективті курсы жаласын тапты. Студенттер мегерген этнокркемдік білім беру практика барысында жзеге асырылды, апаратты автоматты трде деу технологиясын білімді толытырумен жйелеу технологиясын тиімді пайдаланды. Мегерген теориялы білім мазмнындаы баылау эксперименті барысында айтара жргізілген анкеталы сауалнамалар негізінде болаша мамандара этнокркемдік білім беру арылы ксіби даярлы дегейін белгіленген компоненттер бойынша анытады.

Студенттерді аудиториядан тыс уаыттарда зіндік жмыстары бойынша жарыстар, крмелер йымдастырылды. Курсты жне студенттерді ылыми конференцияларында, этнокркемдік білім мселелеріне назар аударылды.

сіресе, дипломды жмыс таырыбы мен мазмнында этнокркемдік білім мен сндік нер жне жоба трінде оу зерттеу шеберханаларда анытайды. Болаша сндік нер мамандары шін йымдастырылан ксіби практика барысында этнокркемдік білімі бойынша теориялы білімін жзеге асыруды жне болаша маман ретінде ксіби іс-рекеттерде пайдалану даярлыын алыптастыру дерісінде маызды функцияны атарады.

Кешенді тапсырмаларды шешімі студенттерді этнокркемдік білімді мегерген графикалы жне теориялы білімні мазмнындаы, оны ксіби іс-рекеттерде тымды пайдалана білетінін длелдеді.

Тжірибелі - эксперимент жмысыны соы баылау кезеін педагогикалы зерттеуді жне жргізген анкеттік сауалнамаларды негізінде студенттерге этнокркемдік білім беру ксіби іс-рекеттерде пайдаланудаы даярлыын алыптастыру дегейі аныталды.

Студенттерді этнокркемдік білімі мен іскерлігін ксіби іс-рекеттерде пайдалануа даярлыын алыптастыру компоненттеріні даму дегейлеріні крсеткіштері беріледі (Кесте 2).

Эксперимент барысында тмен дегейлі студент 54,83%, крсетсе, эксперимент соында тмен дегейді крсеткен студенттер болмаанын, жоары дегейді алашында 4,62 студент крсетсе, эксперимент соында оларды саны, 46,77% крсетілгенін, орта дегейді алашында 40,55% крсетсе, соында 53,23 % крсетті, ал баылау тобында айтарлытай згеріс болмады.

Сонымен, болаша сндік нер мамандарыны ксіби даярлыын этнокркемдік білім беру арылы жетілдіру бойынша жргізілген рі, эксперимент барысында алынан нтижелер болаша мамандарды ксіби іс-рекеттерде пайдалануа даярлыын алыптастыруа болаша мамандарды ксіби іс-рекеттерде пайдалануа даярлыын алыптастыруа баытталан жйені ендіру арылы жне педагогикалы шарттар кешеніні жзеге асыру арылы амтамасыздандырылады деген бізді болжамымызды дрыстыын длеледейді.

2 кесте - Этнокркемдік білім беру арылы болаша сндік нер мамандарын ксіби даярлау дегейіні крсеткіштері (%).

Компоненттер	Эксперименттік тобы - 63, баылау тобы -65
	жмыс	жоары		орта		тмен
	кезеі	ЭТ	БТ	ЭТ	БТ	ЭТ	БТ
Мотивациялы	басы	4,62	4,08	40,55	42,47	54,83	53,52
	соы	46,77	-	53,23	66,10	-	33,82
Мазмнды	басы	-	-	42,93	47,87	57,07	52,13
	соы	46,54		53,46	52,12	-	47,88
Іс-рекеттік	басы	-	-	41,93	43,67	58,07	56,33
	соы	40,32	-	59,68	46,25	-	53,75

ОРЫТЫНДЫ

ылыми дебиеттерге (философиялы, психологиялы-педагогикалы, мдениеттану) жасаан талдау лемдегі леуметтік экономиканы трленіп дамуына, рбір адамны іс-рекетін трлендіруге талаптарды артуына жне мселені теория мен практикада жеткіліксіз зерттелуіне байланысты этнокркемдік білім беру арылы болаша сндік нер мамандарыны ксіби даярлыын жетілдіру бгінгі кнгі ккейтесті екенін длелдейді.

азаты лтты сндік-олданбалы неріні шыармашылы жне іскрлік пен дадылара байланысты педагогикалы, тарихи, психология жне философия т.б. салалара байланысты дебиеттерді зерттеу диссертациялы жмысты масаты, міндеттері оларды практикада тексеруге шарт тзді. Нтижеде мынадай орытындылар жасады.

Болаша сндік нер мамандарын этнокркемдік білім, біліктілігі мен шыармашылы іс-рекетке психологиялы дайындыты болуы жне осы рдісті ереже, аидаларын жетік білуіне жадай туызу; бан ажетті оу-дістемелік ралдармен, журналдар, альбомдар, кітаптар, тапсырмалар жне оны орындауды жолдарын крсететін лгілер, кестелер, мтіндер, карточкалар, тапсырмалар жазылан парашалар т.б. крнекі ралдар, психология мен педагогика пндеріне ажетті шыармашылы рдісі туралы мліметтер беретін т.б. материалдар.

Сндік-олданбалы неріні азіргі заман бйымдарын олдануа ажетті жекелеген тсілдерді, іс-имыл тетіктерін мегеру жолдарын йрету; практикалы тапсырмалармен оларды орындау жолдарыны ретін крсететін, діс, тсілдеріне тсінікнама мен ашанда болаша мамана кмекке зір тратын консультант маманны болуы.

Сндік-олданбалы нер материалдарын деуде, бйымдарды жобалау мен дайындауда технологиялы процеске йрету жадайында этнокркемдік білім беруді мні жне мазмны аныталды.

1. Этнокркемдік білім – бл нерді белгілі бір саласында студенттерді ксіби кркем шыармашылыпен айналысуы нтижесінде, арнайы білім мен іскерлікті, дадыны, алыптасуы лтты кркем мдени ерекшеліктерді саталуы жне халыаралы білім жйесімен зара йлесім табуы болып табылады.

2. Болаша сндік нер мамандарын этнокркемдік білім беру арылы ксіби даярлауда этнокркемдік састы, лтты этномдени састы, лтаралы атынас мдениеті, жеке адамны ндылы баыт-бадары мен ндылы атынастары, жеке адамны леуметтік-мдени бейімделуі, жеке адамны этнокркемдік мдениеті, лтты сана-сезім, этникалы толеранттылы, дниетанымды мдениетті басым баыттарын жетілдіру. Шыармашылы мамандытарда оитын студенттерге этнокркемдік білім беруді негізгі бадары ретіндегі идея деп кркемдік білімі бар адамды аса жоары баалау, оан лтты, этникалы кркем мдениетке ол жеткізуі дерісінде дамуды амтамасыз ететін басым баыттар мен алышарттар арастырылды.

3. Болаша сндік нер мамандарыны ксіби даярлыын этнокркемдік білім беру арылы жетілдіру моделі мотивациялы, мазмнды, іс-рекеттік компоненттеріні бірлігінде байалды жне наты лшемдер, крсеткіштер мен дегейлер арылы сипатталады. Оны жзеге асыру дерісі педагогикалы шарттарды ескерумен амтамасыз етіледі.

4. Болаша сндік нер мамандарын ксіби даярлыын этнокркемдік білім беру арылы жетілдіру тиімділігі тжірибелі –эксперимент жмысыны нтижелерімен длелденеді.

5. Аныталан жне эксперименттік тексерістен ткен педагогикалы шарттар модельді тиімді жзеге асыруда ажет болып саналады.

6. Элективті курс бадарламалары дістемелік нсаулар, сыныстар, оу-дістемелік ралдар оытушылара оу-трбие дерісінде этнокркемдік білім беру жадайында болаша мамандарды даярлау барысы лкен септігін тигізді.

7. «Этнокркемдік білім беру мселесі» таырыбында оытушылар шін йымдастырылан семинар оларды осы проблема саласынан білім, іскерлігін айтарлытай жоары дегейге ктереді.

Зерттеу нтижесі бойынша мынадай сыныстар жасауа болады:

1. Эксперимент барысында тексерістен ткен дістемені оу-трбие дерісінде болаша сндік нер мамандарыны ксіби даярлыын этнокркемдік білім беру арылы ксіби даярлыын жетілдіру масатында пайдалануа болады.

2. Болаша сндік нер мамандарына этнокркемдік білім беру мселелерін мегертуді тиімді йымдастыру шін жоары оу орны оытушылары ны біліктілігін жетілдіру курстар мен арнайы семинарларды йымдастыру.

3. Болаша сндік нер мамандарын ксіби даярлауды этнокркемдік білім беру арылы жетілдіру масатында сынылан элективті курсты пайдаланан жн.

Жргізілген зерттеу жмысы крделі де кп салалы боландытан, оны баытыны брі шешім тапты деуге болмайды. Алдаы уаытта этнокркемдік білім беру арылы болаша сндік нер мамандарыны этномдени таламын арттыру; т.б. мселелерді зерттеуді ажет етеді.

Диссертацияны мазмны мынадай басылымдарда жарияланды

1 азаты ол неріндегі киіз йді жабдытарын сндеу // Тркістанны 1500 жылдыына арналан VII-ші ылыми-теориялы жне оу-дістемелік конференция. -Шымкент:.А.Ясауи атындаы ХТУ, 2000. -Б. 395-398.

2 лтты киім-халы олнеріні ажырамас блігі // Тркістанны 1500 жылдыына арналан «Шыысты аты Шыыс» атты халыаралы ылыми-теориялы конференция. -Шымкент:.А.Ясауи атындаы ХТУ, 2000. -Б 51-52.

3 «Киім дизайны» мамандыы студенттерін киім лгілерін жобалау мен модельдеуге йрету ммкіндіктері //Жоары ксіби дайынды жйесінде білім беру сапасын арттыруды азіргі кезедегі мселелері бойынша халыаралы ылыми-дістемелік конференция. -Шымкент: ОГА. 2003. -Б. 68-70.

4 азаы киім – кнені кзі // нер теориясы мен іс-тжірибе мселелері бойынша Абылхан астеевті 100-жылдыына жне нер факультетіні 10-жылдыына ылыми конференция. Шымкент:.А.Ясауи атындаы ХТУ ШИ. 2004. - Б.46-48.

5 Этнокркемдік нердегі - гобелен нері // Шымкент педагогикалы институтыны 70 жылдыына арналан «Педагогикалы кадрларды дайындауды азіргі заманы зекті мселелері» атты халыаралы ылыми-практикалы конференция. - Шымкент,.А.Ясауи атындаы ХТУ ШИ, 2007. -Б.282-285.

6 Сндік-олданбалы нер-азаты этнокркемдік мдени мрасы. Элективті курс бадарламасы. –Шымкент..А.Ясауи атындаы ХТУ ШИ, 2007.- 7 б.

7 ндірістік оыту. дістемелік рал. – Шымкент: «Нрлы бейне» баспа йі, 2007.- 40 б.

8 Кркем тоыма тарихы. дістемелік рал. – Шымкент: «Нрлы бейне» баспа йі, 2007.- 52 б.

9 Терминологическое значение понятий и задачи этнохудожественного образования // «Постигането на высшето образование-2008». Материалы за ІV Международна научна практична конференция. -София: 2008. -С. 12-18. (С.А.Жолдасбековамен авторлы бірлестікте)

10 Этнокркемдік білім беруді зекті мселелері // Ізденіс. -2008. -№4 (1). -Б. 217-220.

11 Студенттерге кркемдік білім беруде табии жолмен бояу алу жолдарын йрету // «Педагогикалы кадрлар дайындауды азіргі заманы зекті мселелері жне жаратылыстану ылымдарыны даму перспективалары-2» халыаралы ылыми-практикалы конференция. - Шымкент:.А.Ясауи атындаы ХТУ ШИ, 2008. - Б.90-93.

12 Студенттерге кркемдік білім беруде Шкрім неріні алатын орны // Аын, тарихшы, философ Шкрім дайберділыны туанына 150 жыл толуына арналан «аза халыны рухани мдениеті: зерттеу мен оытуды зекті мселелері» халыаралы ылыми-практикалы конференция. –Шымкент:.А.Ясауи атындаы ХТУ ШИ, 2008.-Б.179-182.

13 Сндік-олданбалы нерге йрету арылы болаша мамандара этнокркемдік білім беруді ммкіндіктері // Жусуп Баласан атындаы ырыз лтты университетіні Жарчысы. -Бишкек: КНУ. -2008. - Б. 219-223.

14 Этнокркемдік білім беруде компьютерлік графиканы олдануды маызы // «М.уезов оулары-7: М.О.уезов жне азатануды зекті мселелері» атты халыаралы ылыми-тжірибелік конференция. - Шымкент: М.уезов атындаы ОМУ, 2008. -Б.137-140. (С.А.Жолдасбекова, Х.Ш.айрабаевалармен авторлы бірлестікте).

15 Студентттерді дипломды жмыстарына дістемелік нсау. 050417 – Сндік нер (Кркем тоыма) мамандыы –Шымкент. «Нрлы бейне» баспаханасы. 2008.- 20 б.

16 Кркем тоыма тарихы пні бойынша 050417 – Сндік нер (Кркем тоыма) мамандыына арналан оу бадарлама – Шымкент:.А.Ясауи атындаы ХТУ ШИ, 2008.- 6 б.

17 Студенттерге этнокркемдік білім беруді маызы мен мні // «Шыармашылы мамандытарды ксіби педагогтарын дайындауды тиімді баыттары» атты халыаралы ылыми-практикалы конференция. -Шымкент: АИУ, 2009. -Б.186-188.

18 Халыты сндік олданбалы нер трлеріні студенттерге этнокркемдік білім берудегі маызы // лт таылымы. -2009, -№2. -Б.32-36.

19 аза халыны сндік-олданбалы нері арылы студенттерді кркем мдениетін алыптастыру // «Шыармашылы іс-рекетті дамыту арылы бсекеге абілетті жеке тланы алыптастыру мселелері» атты халыаралы ылыми-тжірибелік конференция. –Шымкент:.А.Ясауи атындаы ХТУ ШИ, 2009. -Б.249-253

20 Потенциалные возможности народного декоративно-прикладного искусства как средства этнохудожественного образовании будущих художников по ткачеству // «Современный научный вестник». София. 2009. №10 (66). С.5-14. (С.А.Жолдасбековамен авторлы бірлестікте).

21 Отстік іріндегі студенттерді этнокркемдік білімдерін дамытуа сілтемелер // лт таылымы. -2010. -№2. - Б.19-22.

22 Этнопедагогика. дістемелік нсау. -Шымкент: АИУ, 2009. -34 б. (С.С.Тілеуовамен авторлы бірлестікте).

23 Сндік-олданбалы нер-азаты этнокркемдік мдени мрасы. дістемелік рал –Шымкент. «Нрлы бейне» баспаханасы. 2009.- 64 б.

24 Болаша мамандар даярлауда сндік-олданбалы нерді этникалы жне зіндік ерекшеліктері // «ылым мен білімдегі инновациялы дамуды мселелері» атты халыаралы ылыми-практикалы конференция. Шымкент: АИУ, 2010. - Б.350-355. (С.С.Тілеуовамен авторлы бірлестікте).

РЕЗЮМЕ

Ыскак Акима Иманбеккызы

Совершенствование профессиональной подготовки будущих специалистов декоративного искусства средствами этнохудожественного образования

13.00.08 – Теория и практика профессионального образования

Актуальность исследования. Современная ситуация в Казахстане, вступившего на путь независимого развития, связана со сложными процессами культурного возрождения в контексте гуманистических ценностей конца ХХ начала ХХІ века. Сущностью этих великих свершений и общественных преобразований является формирование нового отношения к миру и человеку. Процессы культурные определяют новые этапы духовного и нравственного возрождения нации и становятся важным условием сохранения казахского этноса в этнокультурном многообразии.

Соответственно тому, строительство нового Казахстана поставило перед системой образования глобальную цель – осуществить на практике подготовку конкурентоспособных кадров с широкой компетенцией и фундаментальными профессиональными знаниями для реализации стратегических проектов государства, бизнеса, сферы услуг на уровне международных требований к специалистам. Сказанное вызвало к жизни рассмотрение профессиональной подготовки студентов творческих профессий к декоративно – прикладному искусству в ракурсе этнохудожественного образования в рамках специальности 050417 – Декоративное искусство.

Профессиональная подготовка по названной специальности, где студенты изучают сущность и специфику декоративно – прикладного искусства как одного из видов декоративного искусства, имеющего свой особый художественный смысл и свою декоративную образность и вместе с тем обслуживающего бытовые нужды человека, осуществляется в соответствии с принципами Государственной политики Республики Казахстан в области образования, предусматривает реализацию общенациональных целей и задач образования, отраженных в Законе РК «Об образовании».

Обьект исследования: процесс профессиональной подготовки будущих специалистов декоративного искусства в высшых учебных заведениях.

Предмет исследования: профессиональная подготовка будущих специалистов декоративного искусства средствами этнохудожественного образования.

Цель исследования: осуществить теоретическое обоснование и разработку методики совершенствования профессиональной подготовки будущих специалистов декоративного искусства средствами этнохудожественного образования.

Задачи исследования:

- обосновать теоретические основы совершенствования профессиональной подготовки будущих специалистов декоративного искусства средствами этнохудожественного образования;

- определить ведущие направления и предпосылки совершенстования профессиональной подготовки будущих специалистов декоративного искусства средствами этнохудожественного образования;

- разработать модель и совершенствования содержания профессиональной подготовки будущих специалистов декоративного искусства средствами этнохудожественного образования;

- выявить педагогические условия, разработать методику профессиональной подготовки будущих специалистов декоративного искусства средствами этнохудожественного образования и опытно-экспериментальным путем проверить их эффективность.

Научная новизна и теоретическая значимость исследования:

-определены теоретические основы совершенствования профессиональной подготовки будущих специалистов декоративного искусства средствами этнохудожественного образования;

- определены ведущие ориентиры и предпосылки совершенствования профессиональной подготовки будущих специалистов декоративного искусства средствами этнохудожественного образования;

- разработана модель совершенствования содержания профессиональной подготовки будущих специалистов декоративного искусства средствами этнохудожественного образования;

-выявлены педагогические условия и разработана методика профессиональной подготовки будущих специалистов декоративного искусства средствами этнохудожественного образования.

Практическая значимость исследования: разработаны эффективные пути, формы и методы совершенствования профессиональной подготовки будущих специалистов декоративного искусства средствами этнохудожественного образования; составлены методические рекомендации и пособия: «Кркем тоыма тарихы», «Бояуды кркем бйым трлеріне даярлау», «Этнопедагогика», «Киiм-кешекке байланысты терминдерге тсiндiрме сздiгi», «Сндік-олданбалы нер – азаты этнокркемдік мдени мрасы» программа спецкурса для использования в практике вузов.

Основные положения, выносимые на защиту:

1. Этнохудожественное образование будущих специалистов декоративного искусства в вузе - это процесс и результат их подготовки к занятию профессиональным художественным творчеством, обеспечивающие осознание личностью необходимости национальной самоидентификации через освоение специальных знаний, умений и навыков в определенной области искусства и сохранение национальных особенностей этнической художественной культуры в оптимальном сочетании образовательного суверенитета и интеграции в системе международного образования.

2. Ориентиры и предпосылки совершенствования профессиональной подготовки будущих специалистов декортивного искусства средствами этнохудожественного образования должны осуществляться обеспечением эффективных путей преемственности традиций национальной и этнохудожественной культур поколений.

3. Модель совершенствование профессиональной подготовкой будущих специалистов декоративного искусства средствами этнохудожественного образования включает в себе компоненты, критерии, показатели, а содержание определяется кредитной системой обучения.

4. Реализация модели обеспечивается с учетом следующих условий: удовлетворение запросов общества в профессиональной подготовке будущих специалистов декоративного искусства в вузе и необходимости их этнохудожественного образования; определение содержания обучения с учетом интересов и возможностей будущих специалистов декоративного искусства; применение эффективных форм, методов и средств этнохудожественного образования в профессиональной подготовке будущих специалистов декоративного искусства; приобретение компетентности преподавателя вуза для подготовки специалистов декоративного искусства; разработка и внедрение методических рекомендаций по использованию средств этнохудожественного образования осуществляется на основе анализа деятельности студентов.

Научные результаты исследования:

1. Уточнены сущность понятий «этнохудожественное образование», «декоративное искусство», «средства декоративно-прикладного искусства» и даны их авторские определения.

2. Определены ведущие ориентиры, направления и предпосылки развития профессиональной подготовки будущих специалистов декоративного искусства средствами этнохудожественного образования с учетом этнической специфики и особенностей декоративно-прикладного искусства в русле национальной идеи.

3. Выявлены ведущие структурные компоненты совершенствования профессиональной подготовки будущих специалистов декоративного искусства средствами этнохудожественного образования.

4. Уточнены устоявшиеся художественные принципы, лежащие в основе произведений декоративно-прикладного искусства.

5. Разработаны методы профессиональной подготовки будущих специалистов декоративного искусства средствами этнохудожественного образования.

SUMMARY

Iskak Akima Imanbekkyzy

Perfection of vocational training of the future experts of decorative art by means of ethnoart formation

13.00.08 - The Theory and practice of vocational training

Actuality of the research. The modern situation in Kazakhstan taking a way to independent development is connected with complex processes of cultural revival in a context of humanistic values of the end of XX century and beginning of ХХІ centuries. Essence of these great and public transformations is formation of the new attitude to the world and the person.

According to that, construction of new Kazakhstan has laid down the global aim for an education system - to carry out in practice preparation of the competitive staff with the wide competence and a fundamental professional knowledge for realization of strategic projects of the state, business, sphere of services at a level of the international requirements to experts. Above said has caused by a life consideration of vocational training of students of creative trades to decorative - to an applied art in a foreshortening of ethnoart formation within the limits of a speciality 050417 - Decorative art.

Object of research: Process of vocational training of the future experts of decorative art in higher educational institutions.

The Object of research: Vocational training of the future experts of decorative art by means of ethnoart formation

The Purpose of research: To carry out a theoretical substantiation and development of a technique of perfection of vocational training of the future experts of decorative art by means of ethnoart formation.

Research problems:

- to prove theoretical bases of perfection of vocational training of the future experts of decorative art by means of ethnoart formation;

- to define leading directions and preconditions developing vocational training of the future experts of decorative art by means of ethnoart formation;

- to develop model and perfection of the maintenance of vocational training of the future experts of decorative art by means of ethnoart formation;

- to reveal pedagogical conditions, to develop a technique of vocational training of the future experts of decorative art by means of ethnoart formation and skilled-experimental by to check up their efficiency.

Scientific novelty and the theoretical importance of the research:

- theoretical bases of perfection of vocational training of the future experts of decorative art are certain by means of ethnoart formation;

- leading reference points of perfection of vocational training of the future experts of decorative art are certain by means of ethnoart formation;

- the model of perfection of the maintenance of vocational training of the future experts of decorative art is developed by means of ethnoart formation;

- pedagogical conditions are revealed and the technique of vocational training of the future experts of decorative art is developed by means of ethnoart formation.

The practical importance of research: Effective ways, forms and methods of perfection of vocational training of the future experts of decorative art are developed by means of decorative art, means of ethnoart formation; methodical recommendations and grants are made: «The history of knitting», « Preparing of kind’s of art color», "Ethnopedagogics", «Explanatory dictionary about clothes and clothing», «Arts and crafts as a component of an ethnoart cultural heritage of Kazakhs» the program of a special course for use in practice of high schools.

Substantive provisions on protection:

1. Ethnoart formation of the future experts of decorative art in high school is a process and result of their preparation for employment by the professional art creativity, skills in the certain area of art of national features of ethnic art culture in an optimum combination of the educational sovereignty and integration.

2. Reference points and preconditions of perfection of vocational training of the future experts of decorative art by means of ethnoart should be carried out by maintenance of continuity of national and ethnoart cultures of generations.

3. Model perfection by vocational training of the future experts by means of ethnoart formation of decorative art includes in itself components, criteria, parameters, and the maintenance is defined by credit system of training.

4. Realization of model is provided in view of following conditions: satisfaction of inquiries of a society in vocational training the future experts of decorative art in high school; development and introduction of methodical recommendations on use of means ethnoart formations is carried out on the basis of the analysis of activity of students.

Scientific results of research:

1. «Ethnoart formation», «decorative art» are specified, «means of arts and crafts» are given their author's definitions.

2. Leading reference points, directions and preconditions of development of vocational training of the future experts of decorative art by means of ethnoart formation in view of ethnic specificity and features of arts and crafts in a vein of national idea are defiened.

3. Leading structural components of perfection of vocational training of the future experts of decorative art are revealed by means of ethnoart formation.

4. The settled art principles underlying products of arts and crafts are specified.

5. Methods of vocational training of the future experts of decorative art are developed by means of ethnoart formation.

Басуа 27.04.10 ол ойылды. Пішімі 60х8 4/16 Оффестік ааз. ріп трі

«Таймс». Офестік басылыс. Шартты баспа табаы 1,5.Таралымы 100 дана.

Тапсырыс № 2605

«Нрлы бейне» баспаханасында басылды. Шымкент аласы,

А.Байтрсынв кшесі, 15/1 й.

.