WWW.DISUS.RU

БЕСПЛАТНАЯ НАУЧНАЯ ЭЛЕКТРОННАЯ БИБЛИОТЕКА

 


ОЖ 681.518:2-756(043.3) олжазба ында







Маханова Злиха АНУАРЫЗЫ


Апаратты жйелер мамандыы студенттеріні математикалы пндерді оып-йренуі арылы ксіптік баыттылыын жетілдіру

13.00.02 - Оыту жне трбиелеу теориясы мен дiстемесi

(жоары, орта жне бастауыш білім жйесіндегі математика)






Педагогика ылымдарыны кандидаты

ылыми дрежесiн алу шiн дайындалан диссертацияны

авторефераты

азастан Республикасы

Шымкент, 2010


Жмыс М.уезов атындаы Отстік азастан мемлекеттік университетінде орындалды.

ылыми жетекшілері: педагогика ылымдарыны докторы,

профессор Рахымбек Д.

педагогика ылымдарыны кандидаты

Байдыбекова А.О.


Ресми оппоненттері: педагогика ылымдарыны докторы,

профессор Слейменов Ж.С.

педагогика ылымдарыны кандидаты,

доцент Дайырбеков С.С.



Жетекші йым: Абай атындаы аза лтты

педагогикалы университеті

орау "__"________2010 жылы саат "____" М.уезов атындаы Отстік азастан мемлекеттік университетіндегі педагогика ылымдарыны докторы ылыми дрежесін беру жніндегі Д 14.20.01 диссертациялы кеесінде оралады. Мекен-жайы: 160012, Шымкент аласы, Туке хан даылы, №5 й, 342 ауд.

Диссертациямен М. уезов атындаы Отстік азастан мемлекеттік университетіні кітапханасында танысуа болады. (160012, Шымкент аласы, Туке-хан №5, 2 абат)

Автореферат 2010 ж. « _____»__________________ таратылды.

Диссертациялы кеесті

алым хатшысы: Жолдасбекова С.А.

КІРІСПЕ

Зерттеуді ккейкестілігі: Экономикада, ндірісте бсекелестікті пайда болуы мамандарды ксіби дайындыына ойылатын талаптарды кшейтіп, крделене тсуіне келді. Бсекеге абілетті тланы трбиелеу мен оытуда жоары оу орындарыны алатын орны ерекше. Жаа заман талаптарына сйкес жоары оу орындарыны дамуы кптеген оамды леуметтік мселелерді шешуді амтамасыз етумен байланысты. Бл - жоары оу орындарында мамандарды ксіби даярлаудаы зекті мселелерді бірі.

азастандаы жоары ксіби білім беруді кп дегейлі рылымы, жоары оу орындарыны халыаралы білім беру жйесіне жоспарлы интеграциялануы жне азіргі заманны талаптарына сай басару мселелері жаа тсілдерді талап етеді. Халыаралы дрежеде лкен бсекелестікке бастайтын бгінгі кнні зекті мселесіні бірі — апаратты технологиялар леуетін барынша ктеру. Республикада апаратты технологияны арынды дамытып, лемні апаратты кеістігіне еркін еніп, бл салада кш бастап келе жатан елдермен збей атынаста болу керек.Бгінгі кні апаратты технологиялар ндірісте, ксіпорында, жат деу іс-рекеттерде кеінен олданылуда, оны амтитын іс-рекет саласы зор арынмен ріс алуда. ндірістік апаратты клемі мен крделілігіні траты суіне орай оамда оны бейнелеуді жаа трлері талап етілуде. Осындай талаптарды анааттандыратын білікті апаратты жйелер мамандарын дайындау бгінгі кнні талабы.

Болаша апаратты жйелер мамандары алдымен, мамандыты оып-йрену мен дайындыа кіл аударуы, одан кейін ксіби шеберлікке мтылуы ажет. Оларды ксіби баытталу аясына негізінен мыналар кіреді: ксіби бадар, ксіпке дайынды, ксіби орныу, маманды бойынша студенттерді білім алу ерекшеліктері.

Студенттерді ксіби баыттылыын алыптастыру, жоары оу орындарына ойылатын негізгі талаптарды бірі болып табылады. Апаратты оам ебек мазмныны згеруіне сйкес жылдам бейімделетін, жаа білімдерді, біліктіліктерді жне дадыларды ыса мерзімде игеру абілетіне ие болатын мамандарды ажет етуде. Осы негізде жоары білім беруді масаты – оамны, мемлекетті жне жеке тланы сапалы жоары білім алуа деген мдделерін анааттандыру. рбір адама оытуды мазмнын, нысанын жне мерзімдерін тадауа кеінен ммкіндік беру. Демек, жоары білім беруді міндеті - іргелі білімді кеінен мегерген, бастамашыл, ебек нарыы мен технологияларды ауысып тратын талаптарына бейімделген жаа трпатты маман даярлау. Олай болса, жоары оу орныны оыту жйесінде болаша мамандарды дайындау - жоары мдениетті, тпкілікті ксіби біліктілігі алыптасан, жаа білімді здігінше мегеруге абілетті жне жаа техника мен технологияны мегерген жеке тланы алыптасуымен амтамасыз етілуін ажетсінуде.

Оытуды ксіби баыттылыыны мселелері, ылыми педагогикалы зерттеулерде ашы та, айын крсетілген. Бл мселелерді р илы тстары Н.А.Аитов, П.Р.Атутов, Ю.К.Бабанский, В.М.Монахов, Р.А.Низамов, Э.Д.Новожилова, М.Ф.Фатхуллин, К.А.Дйсенбаев, М.И.Есенова, Л.Мажитова, А.Е.біласымова, М.С.Молдабекова, Б.А.Тойлыбаев, С.Д.Тыныбекова, А.П.Сейтешев, Ж.З.Зарнаев, Л.У.Жадраева, С.А.Жолдасбекова, С.И.Федерова, И.Б.Бекбоевты, Р.У.Ахмерова, А.Г.Головенко, Н.Д.Коволенконы жне Б.Д.Сыдыовты диссертациялы зерттеулерінде крініс тапан. Орта оу орындарындаы оытуды ксіби баыттылыы мселесі Н.Н.Лемешконы, Л.М.Наумованы, Л.А.Ненашеваны, П.И.Смоиленконы жне Л.Г.Семушинаны жне т.б. ебектерінде арастырылан.

Осы аталан мселелерді дидактикалы баытын шешуге С.И.Архангельскийді, А.А.Вербицкийді, В.М.Вергасовты, А.Ф.Меняевті, В.И.Загвязинскийді, С.И.Зиновьевті, П.И.Кибалконы ебектері арналан. Бл жмыстарда жоары оу орныны оу жйесін йымдастыруды педагогикалы негіздері р-трлі аспектіде зерттелген.

Жоары оу орындарында физика мен математика пндерін оытуда ксіби педагогикалы баыттылыын жетілдіру жолдары И.Б.Бекбоевты, Д.И.Икрамовты, Н.Я.Виленкинні, Т.В.Кудрявцевті, Б.П.Эрдниевті, С.Д.Тыныбекованы, О.С.Сатыбалдиевті,.Бидосовты жне т.б. ебектерінде арастырылан.

Бл мселені психологиялы-педагогикалы аспектілері А.К.Кбесовті, А.Е.біласымованы, Д.Рахымбекті,.С.Кенешті, А.А.Бейсенбаеваны, Л.Х.Мажитованы, Н.Д.Хмельді, Б.Е.Хамзинаны, Т.Р.Толаановты жне басаларды ебектерінде крініс тапан. Сондай-а діскер алымдарымыз А.К.аазбаева, Д.Рахымбек, С.Д.Тыныбекова жне басаларды ебектері педагог кадрларды дістемелік жне математикалы дайындыын ылыми негізде дамыту жолдарына арналан.

Жоары білім беру дерісінде оытылатын міндетті курстарды райсысы жалпы білім беру талаптарын жетілдіруге з лестерін осады. Соны бірі – математика. Математика – трлі табии былыстар мен жйелерді айындайтын мбебеп тіл, оны болаша маман жете игермейінше ксіби дайынды туралы да, нтижелі ызмет туралы да ойлауы ммкін емес. Математиканы оытуды негізгі масаттары трбиелік жне ксіби апаратты баытта жалпы білім берумен бірге, математикалы біліктілігі мен дадыларын алыптастыру болып табылады.

Болаша апаратты жйелер мамандарыны ойлау жйесіні алыптасуында математиканы алатын орны ерекше. Математикалы пндер курсыны негізгі міндеттеріні бірі ксіби ызметті арнайы дайындыын амтамасыз ету. Бл міндетті жйелі шешімі болаша маманны ксіби ызметіне дайындыыны математикалы аспектілерін айындауа ммкіндік береді.

Жоары оу орнындаы студенттерді математикалы дайындыына крнекті математиктер мен педагогтар Б.В.Гнеденко, О.А.Жутіков, Л.Д.Кудрявцев, С.М.Никольский, С.Ж.Слейменов, Б.Баймханов, С.Сейтова, Ж.Байсалов, Е.Г.Есенжолов, С.С.Дайырбеков,.ожабаев лкен мн берді.

Г.В.Дрофеевті, Ю.М.Колягинні, В.В.Краевскийді, В.С.Ледневті, И.Я.Лернерді, В.А.Оганесянны, М.Н.Скаткинні ебектерінде білім беруді мазмнды рылымы мен оны іріктеу мселелері арастырылан.

Оыту кезеіні нтижелілігін арттыру масатында білім алушыны оу-танымды ызметін арттыру ажеттілігі педагогтар мен психологтар П.Я.Гальперинні, В.В.Давыдовты, Т.В.Кудрявцевті, М.И.Махмутовты, Р.А.Низамовты, Н.Ф.Талызинаны, Г.Н.Щукинаны, А.Ф.Эсауловтарды пікірлерімен негізделген.

Психологиялы-педагогикалы жне дістемелік дебиеттерге талдаулар жасаанымызда жне мамандарды ксіби даярлыын жетілдіру жолдары туралы ебектер мен жмыстарды арастыранда, бл мселе туралы клемді жмыстарды атарылып отырандыын креміз. Біра жоары оу орындарында апаратты жйелер мамандарыны математикалы пндер арылы ксіби даярлыын жетілдіруді кні бгінге дейін арастырыла оймаандыы байалады. Демек, апаратты жйелер мамандытарына математикалы пндер арылы ксіби білім беруге оамны сранысы мен мегерілетін мамандыты ксіби трыда негізделмеуінен, діснамалы трыда негізделген математикалы пндер арылы оытуды дістемелік жйесіні жеткіліксіздігі арасында арама-айшылы байалады. Осы мселелерді шешімін іздестіру бізді зерттеу проблемамызды айындауа жне диссертация таырыбын «Апаратты жйелер мамандыы студенттеріні математикалы пндерді оып-йренуі арылы ксіптік баыттылыын жетілдіру» деп тадауымыза негіз болды.

Зерттеу масаты жоары оу орындарындаы апаратты жйелер мамандыы студенттеріне математикалы пндерді оыту арылы оларды ксіби баыттылыын жетілдіруді теориялы негіздеу жне оны дістемесін жасау.

Зерттеу обьектісі: жоары оу орындарындаы апаратты жйелер мамандыы студенттеріне математикалы пндерді оыту дерісі.

Зерттеу пні апаратты жйелер мамандыы студенттеріні математикалы пндерді оып-йренуі арылы оларды ксіби баыттылыын жетілдіру дістемесі.

ылыми-зерттеу жмысыны ылыми болжамы: егер жоары оу орындарында болаша апаратты жйелер мамандыы студенттеріне математикалы пндерді оыту арылы ксіби баыттылыты жетілдіру дістемелік тжірибелік трыда негізделсе, онда математикадан ксіби білімні сапасы артады, математикалы пндерді ксіпке баыттап оыту арылы, ксіби ызметке біліктілігі алыптасады, математиканы масатты оыту арылы мамандыа ызыушылыы мен ксіби дайынды дерісіні тиімділігін арттыруа болады.

ылыми-зерттеу жмысыны масаты, сынылан болжамды жзеге асыру шін тмендегідей міндеттерді шешуді талап етеді:

1. Жоары оу орнындаы апаратты жйелер мамандыы студенттеріне математикалы пндерді оыту арылы олара ксіби баыт беру жолдары мен мазмнына талдау жасау.

2. Жоары оу орнындаы апаратты жйелер мамандыы студенттеріне математикалы пндерді оыту арылы ксіби баыттылыын жетілдіруді теориялы, психологиялы-педагогикалы негіздерін анытау жне математикалы пндер мен ксіби пндер арасындаы байланыс арылы ксіби баыттылыты жетілдіретін желілік модель трызу.

3. Болаша маманны ксіби баыттылыын арттыруда математикалы пндерді оыту дістемесін жасау, оны тиімділігін тжірибелік эксперимент арылы тексеру.

Зерттеуді жетекші идеясы: Жоары оу орнындаы апаратты жйелер мамандыы студенттеріне математикалы пндерді оыту студенттерді білімін арттырып ана оймай, оларды ксіби баыттылыын жетілдіруге сер етеді.

Зерттеуді теориялы жне діснамалы негіздерін таным теориясы мен ылым логикасы, ксіптік білім беру, ксіби педагогика, логика, педагогика жне математика мамандары мен діскерлеріні ылыми жетістіктері мен озы тжірибелері жне жеке тланы дамыту саласындаы отанды жне шет елдік алымдарды ебектері райды.

Диссертациялы зерттеуді, теориялы, дістемелік жне эксперименттік аидаларын жасауда жйелілік, тлалы жне іс-рекет трысынан арауды жалпы ылыми принциптері, бсекеге абілетті ксіби жетілген маман болып алыптасуындаы рлі туралы; іс-рекетті философиялы, педагогикалы, психологиялы жне дістемелік негіздері туралы теориялары мен идеялары олданылды.

Зерттеу кздері: азастан Республикасыны «Білім туралы» Заы, Білім жне ылым министрлігіні жоары мектепте білім беру мселелеріне атысты нормативті жаттары мен оу-дістемелік кешендері, азастан Республикасы жоары оу орнында білім беруді мемлекеттік жалпыа міндетті стандарттары, білім беру саласын апараттандыру тжырымдамасы мен бадарламасы болып табылады.

Зерттеу дістері: арастырылып отыран зерттеуді теориялы-діснамалы негізін айындау масатында психологиялы, педагогикалы, дістемелік дебиеттерге талдау жасау; жоары оу орнындаы лемдік жне республикалы жинаталан озы тжірибелерді оып йрену; жоары оу орнындаы апаратты жйелер мамандарына математикалы пндерден саба беретін оытушылармен гімелесу, сауалнама жасау, пікір алмасу; апаратты жйелер мамандытары студентттеріне тжірибелік- педагогикалы эксперимент жргізу жне оны нтижелерін деу.

Зерттеу базасы: М.уезов атындаы ОМУ-і, Т.Рыслов атындаы азЭУ-і, Мирас университеті.

Зерттеуді негізгі кезедері:

Бірінші кезеде (2001-2003 жылдар) педагогикалы, психологиялы жне дістемелік дебиеттерге жне арастырылып отыран мселелерге атысты баса да жаттара талдау жасалды; маманды даярлауды мемлекеттік стандарттары, білім беру саласындаы бадарламалар жне біратар жоары оу орындарында негізге алынып жрген мамандарды даярлау оу жоспарлары зерделенді. Зерттеуді басты аидалары аныталды, тжірибелі эксперимент жмысыны дістемесі алыптасты.

Болаша апаратты жйелер мамандыы студенттеріне математикалы пндерді ксіби баытта оытуды дістемесін алыптастыруды проблемаларыны зерттеу дегейі аныталды.

Екінші кезеде (2003-2005 жылдар) болаша апаратты жйелер мамандытары студенттерін ксіптік баыттылыта оытуа арналан математикалы пндерді рылымы мен мазмнын жетілдіру туралы сыныстар жасалды. Апаратты жйелер мамандыыны жалпы ксіби баыттылыыны тиімділігін арттыруа баытталан математикалы пндерді оу дерісіні рылымы жетілдірілді. Жоары оу орнындаы апаратты жйелер мамандыы студенттері шін «Бизнестегі апаратты жйелер» тадама бойынша пн мазмны жне оны рылымы, оу бадарламасы, оу жоспары жасалынды. Математикалы пндер мен ксіби пндер арасында, ксіби баыттылыты жетілдіруге септігін тигізетін желілік модель трызылды.

шінші кезеде (2005-2009 жылдар) болаша апаратты жйелер мамандыы студенттеріні дискретті математиканы компьютерлік технология арылы оыту дістемесіні тиімділігін айындау масатында, жалпы педагогикалы жйе жетілдіріліп оыту эксперименті жргізілді. Тжірибелік- эксперимент нтижелеріне талдау жасалып, санды жне сапалы трыда деліп, диссертациялы жмыс талап бойынша рсімделді. олданылан дебиеттер жйеге келтірілді.

Зерттеуді ылыми жаалыы мен теориялы мні:

1. Жоары оу орнындаы апаратты жйелер мамандыы студенттеріне математикалы пндерді оыту арылы ксіби баыт беруді алыптастыру жолдары мен мазмнына талдау жасалды.

2. Жоары оу орнындаы апаратты жйелер мамандыы студенттеріне математикалы пндерді оыту арылы ксіби дайындауды теориялы, психологиялы-педагогикалы негіздері аныталды жне математикалы пндер мен ксіби пндер арасындаы байланыс арылы ксіби баыттылыты жетілдіретін желілік модель трызылды.

  1. Болаша маманны ксіби баыттылыын арттыруда математикалы пндерді оыту дістемесі жасалып, оны тиімділігі тжірибелік эксперимент арылы тексеріліп, сыныстар берілді.

Жоары оу орнында апаратты жйелер мамандыыны ксіби біліктілігін арттыру барысында математикалы пндер мен ксіби пндер арасында байланысты крсететін желілік модель трызылды, дискретті математика пнін оыту компьютерлік технология негізінде йымдастырылып, ксіптік баыттылыын жетілдіруді жолдары мен апаратты жйелер мамандарын ксіби дайындауды теориялы негіздері аныталды.

Зерттеуді практикалы маыздылыы: Математикалы пндерді оытудаы сынылан ксіби баыттылыты жзеге асыру дістемесі жоары оу орнында апаратты жйелер мамандарын дайындау сапасын арттыруа ммкіндік береді; математикалы пндер оытушыларыны практикалы жмыстарында олдау тауып, математикалы пндерді оытуды ксіби баыттылыын жзеге асыру масатында, оу жйесіне ендірілді. Сонымен атар зерттеуді практикалы нды нтижесіне авторды зерттеу материалдары негізінде апаратты жйелер мамандыы студенттері шін растырылып, дайындалан «Бизнестегі апаратты жйелер» тадама бойынша пнді жатызуа болады.



орауа сынылатын аидалар:

1. Апаратты жйелер мамандыы студенттеріне математикалы пндерді оыту арылы ксіби баыт беруді алыптастыру жолдары мен мазмнын талдау;

2. Апаратты жйелер мамандыы студенттеріне математикалы пндерді оыту арылы ксіби дайындауды теориялы, психологиялы-педагогикалы негіздері жне ксіби баыттылыты жетілдіретін желілік модель ру;

3. Ксіби баыттылыын арттыруда математикалы пндерді оыту дістемесі.

Зерттеу нтижелеріні длелділігі мен нанымдылыы: Зерттеу таырыбы бойынша психологиялы-педагогикалы, оу дістемелік дебиеттер мен оу ралдарына жасалан талдау жне оларды зерттеу барысында негізге алу, шет елдік жне азастанды алымдарды ебектері мен тжірибелерін йреніп, жинатау; эксперименттік бадарламаны педагогикалы масата сйкестілігі; тжірибелік–педагогикалы экспериментке студенттер саныны жеткілікті амтылуы; сынылан дістемені іс жзінде бірнеше айтара тексерілуі; эксперимент нтижелеріні математикалы статистика тсілдерімен делуі арылы амтамасыз етілді.

Зерттеу нтижелерін сынатап ткізу жне іс-тжірибеге ендіру. Диссертацияны мазмны, тжырымдары мен негізгі нтижелері тменде крсетілген халыаралы ылыми конференцияларда: «ХIХ асырды басындаы ылымны, білімні жне оамны леуметтік-экономикалы траты даму проблемалары» халыаралы ылыми-практикалы конференциясында (Шымкент, 2003), «Дифференциалды тедеулер, анализ жне алгебра проблемалары» III халыаралы ылыми конференцияда (Атбе,2003), «Білім, ылым жне ндірісті зекті мселелері - 2007» халыаралы ылыми-дістемелік конференцияда (Шымкент, 2007), «Ключевые аспекты научной деятельности-2008» IV халыаралы ылыми-практикалы конференциясында, (Днепропетровск, 2008), «Шыармашылы мамандытарды ксіби педагогтарын дайындауды тиімді баыттары» халыаралы ылыми-практикалы конференцияда (Шымкент, 2009), «Новейшие научные достижения - 2009» V халыаралы ылыми-практикалы конференциясында (Белгород, 2009), «Дни науки - 2009» халыаралы ылыми-практикалы конференциясында (Днепропетровск, 2009), «Отстік азастан ылымы мен білімі» (Шымкент, 2008, 2009), «Зерттеуші» (Шымкент, 2010) секілді республикалы ылыми басылымдарда жне ТМД елдерінде баяндалып, жарияланды. Зерттеу нтижелері М.уезов атындаы ОМУ-ді, Т.Рыслов атындаы азЭУ-і, Мирас университеттеріні оу дерісіне жне т.б. мамандарды даярлау практикасына енгізілді.

Дисертацияны рылымы мен мазмны: Дисертация кіріспеден, екі тараудан, орытындыдан, пайдаланылан дебиеттер тізімінен жне осымшалардан трады.

Кіріспеде зерттеу таырыбыны ккейкестілігі, ылыми болжамы, міндеттері, зерттеу обьектісі, пні, зерттеуді діснамалы жне теориялы негіздері айындалды. Зерттеуді ылыми жаалыы, теориялы жне практикалы маыздылыы, орауа сынылатын аидалар баяндалан.

Зерттеуді «Апаратты жйелер мамандыы студенттеріні математикалы пндерді оып йренуі арылы ксіптік баыттылыын жетілдіруді теориялы негіздері» деп аталатын бірінші тарауда жоары оу орнында апаратты жйелер мамандыы студенттеріне ксіптік білім беруді азіргі жадайы мен даму перспективасы, Апаратты жйелер мамандыындаы математикалы пндерді ксіптік баытта йымдастыруды психологиялы–педагогикалы негіздері, студенттерді жеке психологиялы ерекшеліктері жне олара ойылатын ксіби талаптар, болаша мамандарды ксіптік баыттылыын математикалы пндер арылы жетілдіруді теориясы мен дістемесі негізделді, оу-дістемелік дебиеттер мен оу ралдарына талдау жасалды.

«Апаратты жйелер мамандыы студенттеріні математикалы пндерді оып-йрену арылы ксіптік баыттылыын жетілдіру дістемесі» атты екінші тарауында жоары оу орнындаы апараттты жйелер мамандыыны студенттеріне оылатын математикалы пндерді ксіби баыттаы пндермен зара пнаралы байланысы аныталып, осы арылы ксіби баытты жетілдіруге арналан желілік модель трызылды. Математикалы пндерді компьютерлік технология негізінде оыту жне оып-йрену дістемелері сипатталан. сынылан дістемені тиімділігі тжірибелік-педагогикалы эксперимент арылы тексеріліп, оны нтижелері математикалы статистика тсілдерімен делген.

орытындыда зерттеу таырыбы бойынша орытынды тжырымдар келтірілген.

Пайдаланылан дебиеттер тізімінде зерттеу барысында талданан, арастырылан психологиялы, педагогикалы, дістемелік жне арнайы дебиеттер жинаталан.

осымшаларда зерттеу барысында пайдаланылан материалдар келтірілді.


негізгі БЛІМ

Ксіптік білім беретін жоары оу орындарыны реформасы жніндегі жаттарда жне апаратты жйелер мамандыы студенттерін оыту тжырымдамасында оу пндерін ылыми трыда кшейтуді ажеттілігі мен маызы ерекше атап крсетілген. Бірінші кезекте математикалы пндерді оытуды дегейін жоары ктеру, оларды студенттерді дниеге ылыми кзарасын алыптастыру мен азіргі замандаы ндірісті трлі салаларындаы ксіби-практикалы олданыстарын йрету масатына пайдалану міндетін ойып отыр.

Апаратты жйе (АЖ) – андай да бір объектіні басаруа ажетті апараттарды жинау, сатау, жаарту, деу, іздеу жне шыарып беру деп арастырылады. Апаратты жйе кіріс, шыыс апараттарды амтиды. Ол кіріс апараттарды дейді жне ттынушыа немесе баса жйеге таратылатын шыыс апаратын тудырады. Кез келген баса жйелер секілді апаратты жйе оршаан ортада іске асады (Сурет 1).

Сурет 1 - Апаратты жйені сызбасы

Компьютерленген АЖ – бл орындалуына компьютерлік технологияны олданатын жйе. Мндай жйелер дербес компьютерді жне бадарламалы амсыздандыруды амтиды немесе ртрлі лшемдегі неше мыдаан компьютер, жздеген принтерлермен, плоттерлермен жне баса рылылармен, коммуникационды желі жне мліметтер орымен толыады.

Табии, аржы, энергетикалы ресурстар сияты стратегиялы ресурс-тармен атар апаратты ресурстар да азіргі кездегі мемлекеттік маызды мселе. Бл салада мамандарды даярлау дерісі, оларды ксіби білімдерімен біліктіліктеріні дегейі лемдік сраныстара ттеп бере алатындай болуы керек.

Апаратты жйелер маманы оам талабына сай мыналарды орындай білуі ажет:

- компьютермен, компьютерлік технологиялармен жмыс жасау;

- азіргі ралды жабдытарды олдана отырып, бадарлама растыру;

- растырылан апаратты жйелерге техникалы жаттамалар тзу;

- апаратты жйелерді растыру мен ендіруде зіні жне шетел тжірибелеріне талдау жасап, ксіби тжірибесінде олдану;

- апаратты ауіпсіздік ерекшеліктерін білу жне апаратты орау негіздері мен жолдарын игеру.

Апаратты жйелер мамандарыны ксіби ызмет саласы: нерксіп, ылым, білім, мдениет, ауыл шаруашылыы, мемлекет басару салалары болып табылады. Ал оларды ксіби ызмет обьектілері: адама ызмет етуді барлы салаларында апаратты жйелерді жасайтын, іске осатын жне олданатын ртрлі меншік трлеріне жататын ксіпорындар мен йымдар болып табылады.

Бітірушілерді ксіптік ызмет пні: апаратты жйелерді математикалы, апаратты, бадарламалы, техникалы жне йымды-ыты амтамасыз етілуі, сондай-а оларды жобалау, игеру, іске осу жне сйемелдеу технологиялары болып табылады.

Апаратты жйелер мамандарыны ксіптік ызметіні негізгі функциялары: жобалау; олдану; кімшілік ету; сйемелдеу; тестілеу; бадарламалы–аппаратты оралуын амтамасыз ету.

Математика сабатарында ксіптік бадар беру жмыстарын ш сатыда жргізу тиімді деп есептейміз. Жмысты кіріспе сатысында студенттерді математика туралы білімін тередетіп, математикалы білімні алдаы уаытта оылатын ксіби пндерде жне баса салалардаы олданымдарынан хабардар еткен жн. Сонымен бірге, математикалы пндерді информатикамен, физикамен жне т.б. пндермен пнаралы байланысын тсіндіргеннен кейін, з ксіптеріне тікелей байланысы бар апаратты–іздеуші, басарушы, сараптаушы, йымды жйелерді жасау, іске осу жне пайдалану ызметтеріндегі олданымдарын айтып, оларды ебек жетістіктерін крсететін крнекіліктер жасау тымды нтиже береді.

Бізді зерттеу барысында кз жеткізгеніміз, математикалы пндерді оыту кезінде, болаша маманды ксіптік шеберлікке дайындау жне оны дамыту жмыстары жеткілікті йымдастырылмайды. Бл мынадай себептерден туындаан жадайлар деп есептейміз:

- математикалы пндер бадарламаларыны жктемесі ауыр, олар маманды бойынша наты даярлауа емес, жоары білімді жалпы маман даярлауа негізделген;

- кафедралар курсты трлі блімдеріні арасындаы ішкі таырыпты байланыстарды жне трлі пндер арасындаы таырып аралы байланыстарды, сондай-а теория мен практика арасындаы байланыстарды анытауа жете кіл блмейді;

- оытушылар тарапынан ксіби-апаратты талап оюшылы дрежесі тмен.

Болаша апаратты жйелер мамандыыны студенттерін ксіпке даярлау ісін жасарту - университеттерден оу дерісін йымдастыруды жаа, нерлым тиімді жолдарын талап етеді. Университетте математикалы пндерден саба беру ісін ксіпке баыттау осындай жолдарды бірі болып табылады, ондаы негізгі масата студенттерді бірінші курстан бастап болаша мамандыа дйектілікпен бадарлау арылы ол жеткізіуге болады.

Жоары оу орындарындаы студенттерді ксіптік-педагогикалы баытта оытуды алыптастыруа педагогтар мен психологтар з зерттеулерінде лкен мн берген. «Баыттылы» ымы оытуды іс-имылдарын оздыратын мотивтер мен оларды анааттандыратын соы масатты амтиды. Ксіптік баыттылы дегенімізді зі - асиеттер жне параметрлер жиынымен бейнеленетін крделі, кп жаты білім. Психологияда жеке тланы баыттылыы адамны мірлік кзарастары мен ажеттіліктерінде крінетін ызыушылытарды, сенімдерді, намдылытарды жне т.б. мотивтер жйесін оздырушы жйені тратылыымен сипатталады.

Математикалы пндерді трбиелік мні - студенттерде математикаа деген траты ызыушылыты алыптастыру, математикалы біліктілікті жне интуицияны дамыту. Сондай-а, математика студенттерді аыл-ой мотивациясына жасы сер етеді жне интелектілікті трбиелеуде, математикалы ойлауда, болаша маманны алыптасуында лкен лесі бар.

Сондытан жоары оу орындарында математикалы пндерді ксіпке баыттап оыту мселесі баран сайын ккейтесті, зекті мселеге айналып отыр. Ол студенттерді ксіпке нерлым ойдаыдай бой йретуін амтамасыз етеді, ылыми білімдер жйесін алыптастыруа, студенттерді болаша мамандыына о кзбен арауына, танымды іздемпазды рекетін жандандыруа, студенттерді бойында ксіпойлы асиеттерді алыптасуына, оларды жеке тлаа айналуына септігін тигізеді. Осыдан келіп, апаратты жйелер мамандыы студенттеріне ойылатын ксіби талаптарды ескере отырып олара математикалы білімді беру, болаша мамандарды ксіби біліктілігін жетілдіруге себеп болады деп топшылай аламыз.

Кп жылды тжірибе нтижесінде, апаратты жйелер мамандыы студенттеріне оытылатын ксіби пндерді барлыына дерлігі математикалы пндер аппаратын ажет ететіндігіне кз жеткіздік. Осыан байланысты жоары курстарда оытылатын тадама бойынша пндерді бірінде математикалы пндерді жиі ажет болатын тарауларын тереірек арастыратын пн оытылуы ажет деп есептейміз. Мндай пнді оыту масаты – математикадан жоары дегейлі, ксіпке сай білімді тередету. Осындай тадама пнні бірі: «Бизнестегі апаратты жйелер». Бл пн апаратты жйелер мамандыы студенттеріне 3-курсты 2-семестрінде оылады. Кредит саны: 2; дріс саны: 15 саат; зертханалы саба: 15 саат; СОЖ: 30 саат; СЖ: 30 саат; Барлыы - 90 саат.

«Бизнестегі апаратты жйелер» пніні масаты студенттерді з ксіптеріне сай апаратты жйелер негіздерімен таныстыру, экономикалы мліметтерді талдап, оларды математикалы моделдерін руа, ндірісті жоспарлауа, бизнес-жоспарлар мен инвестициялы жобалар жасауа жне оларды компьютерде деу шін азіргі замана сай стандартты бадарламалар ортасында жмыс істеуге йрету. Бл пнді оу барысында студенттерді ксіби-практикалы мселелерге математиканы діс-тсілдерін олдану шеберлігі, ебекті р алуан трлеріне бейім болуы артады.

Математикалы білім болаша апаратты жйелер мамандыы ксібіні ммкіндігін кеейтіп, математикалы моделдеуді олдана отырып бадарлама ру дістерін алыптастыруа септігін тигізеді. Сонымен атар арастырылан жадай нтижесін болжай білуге; аыл-ой имылыны алгоритмдеріні дамуына себеп болады; ойлауды тртіпке келтіріп, логикалы толы талылауды алыптастырады. Ол болаша апаратты жйелер мамандарыны ксіби рекеттеріні ылыми негіздегі дегейін алыптастыруда аныталады. Мны барлыы да жоары оу орындарында математикалы білімді тереірек беруге міндеттейді, ал ол білім мен біліктілікті бірттас дамытуа себепкер болады. Сондытан, математикалы пндерді оытуда - ксіптік баыттылыты жетілдіре тсу шін оны ксіби пндермен байланыстырып оыту керек.

050703 - «Апаратты жйелер» мамандыы студенттеріне мемелекеттік стандарт бойынша келесі математикалы пндер жргізіледі: «Алгебра жне геометрия», «Математикалы талдау», «Ытималдытар теориясы жне математикалы статистика», «Дискретті математика». Бларды барлыы міндетті компонентке жатады.

Жаа талаптар, заманауи апаратты жйелер мамандарына математикалы білімі бойынша келесі: математикалы дайынды дегейін жоарылату; математика курсыны олданбалы баытын кшейту; олданбалы есептерді шешуде математикалы дістерді олдануда студенттерді бадарлау; студенттерді логикалы жне алгоритмдік ойлауыны дамуына жетуге мтылдыру, математикалы білімдерін зінше кеейту жне тередетуге йрету мселелерін сынады.

Студенттерде білімді ксіби баытта игеруді алыптастыру шін, білімді игеруді психологиялы негіздемесіне сйенеміз. Бл принцип бойынша студенттерді білімді ксіби баытта игеруге кмектесетін ммкіндіктеріні бірі, білімні ксіби маыздылыы мен жеке басыны байлыына айналатындыына кз жеткізуінде. Жоары оу орындарындаы оу дерісін кп жылдар бойы баылау барысында студенттерде мндай асиеттерді алыптасуына келесідей шарттарды кмектесетінін байады:

  • пн бойынша оу жоспарын растыру кезінде дрісті мазмн-маанасына студенттерді оу пніне деген ызыуы мен ажеттілігін оятатын, білімні ксіби маыздылыын крсететін мліметтерді енгізу;
  • дріс, зертханалы жне практикалы сабатарда арастырылатын оу материалыны мазмны, болаша мамандыпен байланысты айын крсететіндей болып растырылуы;
  • апаратты жйелер мамандыы шін оларды ксіби баыттылыын жетілдіруді негізі, зертханалы сабатарда баадрлама растыру, жаа білімді игеру барысында з ммкіншіліктерін аны та айын сезінетіндей жадай туызу. Оларды ксіби біліктілігін жандандыруа арналан тапсырмаларды сыну.

Жоары оу орнындаы болаша апаратты жйелер мамандарына ксіби баытта оытылатын, математикалы пндермен те тыыз байланыстаы пндер: Апаратты жйелер сенімділігі; Операциялы зерттеу жне тиімділеу дістері; Берілгендерді деу технологиясы; Компьютерлік лгілеу негіздері; Слбаттехника жне т.б. (Сурет 2).

Сурет 2 - Математикалы пндерді пнаралы байланыста оып-йрену арылы студенттерді ксіби баыттылыын жетілдіру

Осындай пнаралы байланысты студенттерге тсіндіре отырып оларды ксіби баыттылыын жетілдіруге болады. Бізді жмысымызда математикалы пндер курсыны бадарламасыны мазмнын келесі трдегі критерийлер жйесін олдана отырып ксіпке баыттау негізінде айта ру сынылды:

1. Бірнеше рет олданушылы критерийі. Математикалы пн бойынша оу жоспарын растыру кезінде оытушы дрісті мазмн-маанасына, студенттерді оу пніне деген ызыуы мен ажеттілігін оятатын білімдерді ксіби маыздылыын крсететін мліметтерді енгізу, ксіби баытта ажетті ылыми, діснамалы тараулармен толытыру. Бл критерийді орындалуы математика бойынша жеткілікті толы білім алуды амтамасыз етеді.

2. Математикалы пндер курсыны ішкі ттастыы критерийі. Бл критерий бойынша математикалы пндерді бадарламасынан ксіби баыттылыа тікелей байланысы жо, біра пнні ішкі байланысын амтамасыз ететін, тараулар алынып тасталмау керек. Ол ажетті трде логикалы, толы рі тізбектелген трде болуы керек.

3. Минимум критерийі. Бл критерий бойынша математикалы пндерді бадарламасыны мазмнына ештеме осуа болмайтын емес, одан ештеме алып тастауа болмайтындай растырылуы керек. Оу материалы мазмныны рылымы кейбір діснамалы жне ксіби мнге ие жекелеген сратар бойынша те тере болуы керек.

4. Уаыт критерийі. Математикалы пндер курсыны мазмны оны оытуа блінген уаыт клеміне сйкес реттеліп отырылуы керек.

5. Психологиялы-мотивациялы критерий. Оу материалын тадаанда масатты-белсенді баыттылы жне болаша ксіпке байланысты студенттерді психологиялы ерекшеліктеріне сйкестігін талап ету.

6. Пнаралы байланысты амтамасыз ету критерийі. Математикалы пндер курсыны арнайы ксіби дайындыа ажеттілері мен сйкестігін анытайды. Бл критерийді орындалуы математикалы лгілер орын жне зерттеу дістерін, арнайы пнні математикалы аппаратына талдауы ажет.

7. Ксіби масата лайытылы критерийі. Математикалы пндерді болаша ксіптік білімді игеруде олдану; дріс, зертханалы жне практикалы сабатарда арастырылатын оу материалыны мазмнынан студенттер болаша мамандыымен байланысын айын кретіндей болып растырылуын амтамасыз ету арастырылан.

Зерттеу барысында апаратты жйелер мамандыы студенттеріне оытылатын математикалы пндерді ксіби баыттаы пндермен зара пнаралы байланысыта болатындыына жне осы арылы ксіби баыттылыты жетілдіруге болатындыына кз жеткіздік. Ол шін алдымен математикалы пндерді райсысына тоталып, оларда арастырылатын негізгі таырыптар мен ымдарды талдады. Одан ары ксіби пндерді арастырып, оларды райсысын жете игеріп оып-йрену шін ажетті математикалы таырыптар мен ымдарды анытады.

Соынан математикалы пндер мен математикалы пндер аппаратын кп ажет ететін ксіби пндер арасындаы байланысты крсететін, ксіби баыттылыты жетілдіруге арналан желілік модель (Сурет 3) трызды.

Сурет 3 - Математикалы пндер мен ксіби пндер арасындаы байланыс арылы ксіби баыттылыты жетілдіретін желілік модель

Ксіптік бадар беруді р трлі формалары ішінде пнаралы байланысты прменді пайдалануды маызы ерекше. Математика пнінде ксіпке бадарлауда - алгебра жне геометрия, математикалы талдау, ытималдытар теориясы жне математикалы статистика, дискреттік математика, бадарламалау тілдері, информатика трізді курстар азіргі математика ылымыны дамуы дегейін, оны практикалы олданымдарын барынша толы крсететіндігін айту керек. Ксіптік-педагогикалы баытта студенттерді оытуды ажетті шарты ол жалпы білім беретін пндерді зара байланысы, оытуды педагогикалы жне жеке аспектілері, психологиялы бірлігі мен бтіндігін жзеге асыру. Педагогты алдында тран шешуші мселе ол рбір жеке тланы з ммкіндіктерін ашып, рі арай дамыта алуы шін оу ісін дрыс жобалау.

«Дискретті математика» пні азіргі информатиканы негізі болып табылады, оны теориялы жне олданбалы бадарламалаумен жан-жаты байланыстары бар. йткені дискреттік математика есептеу машиналарыны алыптасуы мен дамуына тікелей сер етті. Сондытан бл пн болаша апаратты жйелер мамандарыны з ксіптерін жете мегеруіне те ажет. Осы дискреттік математикадаы логикалы элементтер негізінде азіргі замандаы есептеу техникасыны интегралды микросызбалары дайындалады.

Интегралды микросызбалар арнаулы сызбамен шыарылады. Алашы кезде олар те лкен, ыайсыз болды. Кейінірек ондай сызбаларды ышамдап ртрлі: стел стінде тратын (Desk Top), тыр (NoteBook), алтаа салуа келетін (Pocket PC), алаана сиятын (Palm PC) жне таы баса компьютерлерді шыып жатандыын, оларды барлыыны осы дискреттік математикаа негізделгендігін пнді оыту барысында студенттерге тсіндіріп, оларды пнге ызыушылыын арттыру арылы, ксіби баыттылыын жетілдіруге баыттаймыз.

Дискретті математиканы рлі мен орны негізінен ш фактормен аныталады:

дискретті математика компьютерлік математиканы теориялы негіздері ретінде арастырылады;

дискретті математика лгілер трызу мен талдауды тиімді ралы мен тілі болып табылады;

дискретті математика тілі аса олайлы жне іс жзінде бкіл азіргі математиканы мета тілі болып алыптасан.

Студенттерді дискреттік математика пнін ксіби мні бар пн ретінде арап, ызыушылыын арттыру, рі ксіби баыттылыын жетілдіру масатында бл пнді компьютерлік технология, яни Makromedia Flash бадарламасын пайдаланып оытуды сынамыз. Пнді игеруді негізі - ымдарды тсіну, ой елегінен ткізу, есте сатау боландытан, оытуды компьютерлік технология дісін осы негізгі ымдарды есте сатауды жзеге асыруда олданды. Нтижесінде студенттерді пнге деген ызыушылыы артып, алан білімдерін ксіби талаптарды жзеге асыруда олдана алу шеберліктері шыдалды. азіргі заманы компьютерлерді басым блігінде ала ойылан мселе уелі математикалы терминдерде сипатталады, бл кезде барлы ажетті апарат екілік жйеде (бір жне нл ретінде) крсетіледі, содан кейін оны деу шін дискреттік математикадаы логика алгебрасы олданылады.

Апаратты жйелер мамандарын дайындайтын оу орындарыны математикалы пндер бойынша дайындыы мазмнды-дістемелік, бтіндік жйесіні ттасты талабына сай болуы ажет. Сондытан, дискреттік математика курсыны бадарламасыны мазмнын айта ру дерісінде біз ксіби мні бар тарауларды негізгі трлерін анытады, олар болаша мамандарды ксіби есептерін шешуде жне олара бадарлама руда, арнайы пндерді оу кезінде олданылады. Сонымен атар студенттерде математикалы дадылар мен ммкіндіктерді дамыту, студенттерді математикалы пндер аппараттарын келесі арнайы пндерде жне ксіби іскерлікте олдануа ммкіндік береді.

Математикалы пндер бадарламасын айта руда ксіби, арнайы жне маманды бойынша пндерді оыту барысында олданылатын тарауларын ескердік. Осы масатта арнайы пндерді жргізетін оытушылара арналып сауалнамалар растырылды.

Осы сауалнама нтижелерін талдау арылы дискреттік математика пніні негізгі ымдарымен бірге релелі-контактілі сызбаларды, бульдік функцияларды тереірек оыту ажет екендігіне кз жеткіздік.

Кейбір жалпы ксіптік жне арнайы пндер бірнеше семестрде оытылатын боландытан, сауалнамаларды бірінде оытушылар оларды оытатын пндеріне (ай семестрде) математика курсыны сйкес тараулары олданылатындыын крсетіп берді.

Диссертацияда сынылып отыран ылыми болжамды анытау масатында 2001-2009 жылдар аралыында айындау, ізденіс жне оыту педагогикалы тжірибе жмысы жргізілді. Педагогикалы тжірибені негізгі базалары ретінде М.уезов атындаы ОМУ-ді, Т.Рыслов атындаы азЭУ-і, Мирас университетіні «Апаратты жйелер» мамандыыны студенттері алынды.

Зерттеуді бірінші айындау кезеінде 2001-2003 жылдар амтылды. Экспериментті айындау кезеіні масаты жоары оу орындарындаы апаратты жйелер мамандыы студенттеріне математикалы пндерді оытуда ксіптік баыттылыын дамытуды жадайын, проблемаларын талдау; студенттерді математикалы дайындыындаы кемшіліктерді анытау, жоары оу орнындаы апаратты жйелер мамандыы студенттеріні математикалы білімін жетілдіру проблемаларын белгілеу болды.

Математикалы пндер курсын ксіби баытта оыту мселесін зерттеуді жзеге асыруда, біз тменгі жне жоары курс студенттеріні арасында сауалнама ткіздік. Сауалнама жргізуді масаты студенттерді математиканы болаша мамандыымен жне ксіби пндерді игеру ралы ретінде арауыны негізін анытау еді. Апаратты жйелер мамандыынан барлыы 198 студент сралды. Оларды ішінде 114 студент I жне II курс студенттері, ал 84 студент математика курсын оып бітірген III жне IY курс студенттері болды. Сауалнама жауаптарыны салыстырмалы мліметтерін тмендегі диаграммадан (Сурет 4) круге болады.

Сауалнама нтижелері студенттерді математикалы пндер курсына кзарасын анытауа кмектесті: тменгі курс студенттеріні басым блігі математикалы білімді оларды ксіби тратануына ажетті деп есептемейді, сондытан бл пнді ызыып оымайды, сйкесінше мндай кзарас пн бойынша лгерім крсеткішін тмендетеді. Ал, жоары курс студенттері олара болаша ксіптерін мегеру шін математикалы пндерді ажет екендігіне кздері жеткен, біра дер кезінде олара пн бойынша дрыс баыттылы беріліп, тере тсіндірілмегендіктен білімдері таяз.

Сурет 4 - Математика курсын ксіби баытта оыту

Эксперимент барысында алынан орытынды, апаратты жйелер мамандыы студенттеріне математикалы пндерді ксіптік баытта оыту зекті мселе екендігін крсетті. Бл мселелерді шешу жолы, ол математикалы пндер курсыны мазмнын жетілдіріп, ксіпке сйкес оыту дісін айта арап, студенттерді зіндік жмыстарын ксіптік баыттылы талаптарына сйкес жетілдіруді жзеге асыру керек екендігін крсетеді.

Экспериментті екінші ізденіс кезеі 2003-2005 жылдары ткізілді.

Ізденіс экспериментін жргізудегі масат - апаратты жйелер мамандыы студенттеріне математикалы пндерді оыту дерісін йымдастыру, ксіптік баыттылы талаптарын жзеге асыру болды.

Тжірибені 2005-2009 жылдар аралыында жргізілген шінші оыту экспериментінде апаратты жйелер мамандыыны студенттеріні ксіби біліктілігін арттыру масатында математикалы білігін алыптастыруды арнайы дістемесін жасау, зерттеуді ылыми болжамыны дрыстыына кз жеткізу, тжірибе орытындысында эксперименттік топтарды ксіби баыттылыыны артуыны бастапы жне соы дегейлерін салыстыру арылы санды жне сапалы талдау нтижелеріне орытынды жасау жмыстары орындалды. Сонымен атар, сынылан дістемелік жйені тиімділігін кешенді трде тексеру арылы, дістемелік жйе бойынша оытуа дейінгі жне кейінгі білім дегейін анытау жмыстары жргізілді. Ол дискреттік математика пні бойынша растырлан тесттер жне мемлекеттік баылау нтижелері бойынша тексерілді.

Экспериментке 6 топтан 152 студент атысты (3 тжірибелік топтан 78 адам, 3 баылау тобынан – 74 адам).

дістемелер тиімділігі келесі критерийлер бойынша тексерілді: математикалы материалдарды абылдану сапасы жне аыл-ой ызметіні ксіби мнін алыптастыру; математикалы пндерді оыту барысында ксіби баыттылы беру; математикалы пндерді ксіби пндерде олданысын баса айта отырып, пнді оуа белсендендіру; ксіби баыттылыын жетілдіру.

Математикалы материалдарды абылдану сапасын баалау шін мемлекеттік аралы баылау емтиханыны жне жазбаша баылау жмыстарыны нтижелері олданылды.

рі арай дискреттік математика пніні баылау жмыстарыны нтижелерін талдау жргізілді. Баылау жмыстарына берілген тапсырмалар мазмны математикалы материалдарды абылдану сапасын тексеруге ммкіндік беретіндей етіп растырылды (білімні толытыы, оны тередігі, тиімділігі, барлы жадайларда олдануа болатындыы, ке клемділігі, жйелілігі), сондай-а здеріні математикалы пндерден алан білімін ксіби ызметке ажетті арнайы пндерді оыанда олдана білуіне де кіл аударылды.

Осымен атар баылау жмыстарыны есептері жне оларды мазмны деттегі математика курсыны мазмнынан аспайды, бл з кезегінде тжірибелік жне баылау топтарыны студенттеріне бірдей шарт оюды амтамасыз етеді.

Баылау жмысыны нтижелері бойынша тжірибелік топтарды студенттері баылау топтарыны студенттеріне араанда анарлым жоары баалар алды (Кесте 1).

Кесте 1 – Оыту эксперименті кезінде орытынды баылау жмыстарыны 2005-2009 жылдары алынан крсеткіштері бойынша студенттерді лгеріміні згеру динамикасы

Курстар лгерімі
1-курс Тжірибелік топ 74 %
Баылау тобы 68 %
2-курс Тжірибелік топ 79,3 %
Баылау тобы 71,7%

Мемлекет аралы баылау емтихандарыны нтижесі де баылау тобымен салыстыранда тжірибелік топтарды білім дегейі жоарылаандыын крсетті. Оларды мемлекет аралы баылау емтиханыны нтижелері бойынша лгерімдеріні згеру динамикасы келтірілді (Кесте 2).

Кесте 2 – Студенттерді 2005-2009 жылдары алынан мемлекет аралы баылау емтиханыны нтижелері бойынша лгерімдеріні згеру динамикасы

Мемлекет аралы баылау Баалар % атынас Орта балы
2 3 4 5 Дрыс баа (жаымды баа) 5 жне 4
1 ба. тж ба 6 15 7 2 80 30 3,08
5 14 6 3 82,14 32,14 3,2
2 ба. тж ба 2 12 13 3 93,3 53,3 3,8
4 13 7 4 85,7 39,28 3,3
3 ба. тж ба - 7 16 7 100 76,6 4,1
3 12 11 2 89,3 46,42 3,4

Тжірибелік жне баылау топтарыны студенттеріні мемлекет аралы баылау емтиханыны нтижелері тменде диаграмма трінде крсетілген (Сурет 5).

Сурет 5 - Студенттерді емтихан нтижелері бойынша лгерімдеріні згеру динамикасы

Осы нтижелерге сйеніп сынан дістемемізді тиімдігін анытау шін математикалы статистика элементі «Хи-квадрат критериін» пайдаланды.

ОРЫТЫНДЫ

Жоары оу орындарында болаша апаратты жйелер мамандарыны ксіби баыттылыын жетілдіруге байланысты мселелерді теориялы трыда сараптау, практикадаы жадайларын талдау жне тжірибелік-эксперименттік жмыстарды нтижелері мынадай тжырымдар мен орытындылар жасауа ммкіндік берді:

  1. Брыны жне азіргі ксіби білім беру жйесіні дамуын тжірибе жзінде талдай келе, оыту дерісін жетілдіруді жзеге асыру шін математикалы пндер курстарыны бадарламасыны мазмнын ксіби баыттылы талаптарын жзеге асыратындай етіп ру керек екендігіне кз жеткіздік. ылыми-педагогикалы дебиеттерді теориялы трыда талдауды орытынды проблеманы бгінгі кнгі ккейкестілігі мен зерттелу дегейін анытауа, теориялы негіздерін белгілеуге ммкіндік берді.
  2. Біз жмысымызда математикалы пндер курсыны бадарламасыны мазмнын ксіптік баыттылы негізінде айта растырды. Онда келесі трдегі критерийлер жйесін олдану сынылады: 1. Бірнеше рет олданушылы критерийі; 2. Математикалы пндер курсыны пнішілік ттастыы критерийі; 3. Минимум критерийі; 4. Уаыт критерийі; 6. Пнаралы байланысты амтамасыз ету критерийі; 7. Ксіби масата лайытылы критерийі.
  3. Жоары оу орындарындаы апаратты жйелер мамандыы студенттеріне математикалы пндерді ксіби баытта оыту мселелерін талдау, математикалы пндерден алан білімдері мен ксіби баытта олдана алу іскерлігінде арама-айшылытар бар екендігі аныталды. Сондытан студенттерді математикаа жйелі трде ксіби баыттауды дістемесін жетілдіру, оларды болаша маман ретіндегі алыптасуына ыпал етеді.
  4. Математикалы пндерді ксіби баыттаы пндермен зара пнаралы байланысын крсететін жне ксіби баытты жетілдіретін желілік модель трызылды, нтижесінде студенттерді оу-танымды жне ксіби іскерліктеріні арасында зара байланыс орнатылды, ол пнні ксіби мнділігіні нын тсініп, оны оуа ынталандыра тсті.

Жоары оу орнында болаша апаратты жйелер мамандыыны студенттері шін оытылатын «Бизнестегі апаратты жйелер» тадама пн мазмны, рылымы, оу бадарламасы, оу жоспары жасалынды.

  1. Болаша апаратты жйелер мамандыы студенттеріне арналып жасалан дискреттік математика курсыны бадарламасы мен оны критерийлер жйесі олдануда тиімділігін крсетті. Бадарлама инвариантты жне вариативті компоненттерден трады, кптеген тарауларды мазмны ксіби баыттаы мселелермен тередетіліп, толытырылды.
  2. Жоары оу орындарындаы болаша апаратты жйелер мамандыы студенттеріне оылатын математикалы пндер курсыны бадарламасын ксіби баытта айта растыру дерісінде математика курсыны пніші жне пнаралы байланыстарыны арнайы циклдік пндермен байланыс желісі жасалды. Ол болаша апаратты жйелер мамандары шін математика пніні ажеттілігін крсетті; математикалы пндерді ксіпке баыттап оытуа себепші болатын, ксіби математикалы дістерді болаша апаратты жйелер мамандарыны теориялы жне практикалы трде олданылу ммкіндігін арттырды.
  3. Жоары оу орындарындаы болаша апаратты жйелер мамандыы студенттеріне математикалы пндерді оытуды йымдастыру, математика пндерінен дістемелік нсаулар мен компьютерлік бадарламалар материалдарын жасау арылы, оытуды ксіби баыттылыын алыптастыруды тиімділігі артты.
  4. Жргізілген педагогикалы іс-тжірибе нтижелері біз сынан зерттеу болжамымызды дйектілігін айатайды, сондай-а сынылып отыран теориялы жне практикалы трыдаы аидаларды маыздылыын длелдейді.

Зерттеу нтижесі бойынша мынадай сыныстар жасауа болады:

Келтірілген тжірибелік зерттеу апаратты жйелер мамандарына математикалы пндерді масатты трде ксіпке баыттап оыту, студенттерді пнге деген ызыушылыын арттыратындыы ал ол, з кезегінде ксіпке баыттылыты жетілдіруге лкен лес осатындыын байады. сынылан дістемені басты артышылыы ол осымша сааттарды талап етпейді, дісті тиімділігі педагогикалы эксперимент барысында, математикалы статистика дістерімен тексерілді. Жоары оу орындарындаы болаша апаратты жйелер мамандыы студенттеріне математикалы пндерді ксіби баытта оытуды жзеге асыру, білім сапасын жетілдіруге жне ксіпті мегеруге дайындыын кшейтетіндігін крсетті.

арастырылып отыран мселе крделі, рі ты боландытан, оны барлы ммкіндіктерін тбегейлі амтып шыу ммкін емес. Келешекте математикалы пндерді рбір тарауын ксіпке сйкестендіріп оыту арылы оларды ксіби баыттылыын жетілдіруді жзеге асыру ммкіндіктерін тередетуді ажет етеді деп есептейміз.



Диссертация таырыбы бойынша жарияланан ебектер тізімі:


  1. «Апаратты жйелер» мамандыы студенттері шін «Экономикадаы математикалы дістер» пнінде оытуды белсенді дістерін олдану // «ХIХ асырды басындаы ылымны, білімні жне оамны леуметтік-экономикалы траты даму проблемалары» атты М.О.уезов атындаы ОМУ-і 60-жылдыына арналан халыаралы ылыми-практикалы конф. – Шымкент, 2003. – 145-148б. (Г.А.Бердалиева А.Т.албаевамен бірлескен).
  2. Экономикалы есептерде матрицалы алгебра элементтеріні олданысы // азастан халытар Достыы университеті, «Білім, ылым жне ндірісті зекті мселелері - 2007» халыаралы ылыми-дістемелік конф. ебектері. Т.1 – Шымкент, 2007 – 211-214б.
  3. Экономикалы есептерді шыаруда математикалы талдау элементтерін олдану // Шымкент педагогикалы институтыны 70 жылдыына арналан «Педагогикалы кадрларды дайындауды азіргі заманы зекті мселелері» халыаралы ылыми-практикалы конф. материалдары. Т.4 - Шымкент, 2007 – 204-206б.
  4. Роль математики в формировании профессиональных мышлении будущих специалистов // «Ключевые аспекты научной деятельности - 2008», IV Международная научно-практическая конф.- Днепропетровск, 2008. – 30-33б. (в соавторстве Д.Рахымбек)
  5. Болаша апаратты жйелер мамандыы студенттеріні математикалы пндерін ксіби баытта оытуды мазмны мен дістері // Отстік азастан ылымы мен білімі. - Шымкент, 2008.- № 5-6 (70-71) – 52-55б.
  6. Апаратты жйелер мамандыы студенттеріні жеке психологиялы ерекшеліктері жне олара ойылатын ксіби талаптар // Отстік азастан ылымы мен білімі. - Шымкент, 2008.- № 5-6 (70-71) – 63-66б. (Д.Рахымбек, А..Байдыбековамен бірлескен)
  7. «Апаратты жйелер» мамандыы студенттерінде – экономикалы білімді математикамен штастыру арылы ылыми дниетанымды алыптастыру // «Ауезовские чтения – 7 : М.Ауезова и актуальные проблемы казаховедения». Международная научно-практическая конф. – Шымкент, 2008.- 70-73б.
  8. Апаратты жйелер мамандыындаы математикалы пндерді компьютерді пайдаланып оытуды йымдастыруды психологиялы-педагогикалы теориясыны негіздері // «Шыармашылы мамандытарды ксіби педагогтарын дайындауды тиімді баыттары» атты Халыаралы ылыми-практикалы конф. – Шымкент, 2009. – 135-138б.
  9. Применение компьютера в учебном процессе //«Новейшие научные достижения - 2009»: материалы V Международной научно-практической конф.- Белгород, 2009. – С.36-40 (в соавторстве А.О.Байдыбековой)
  10. Возможности обучение математике студентов специальности «Информационных систем» по профессиональному направлению // «Дни науки - 2009»: Международная научно-практическая конф. – Днепропетровск, 2009. – С.3-6
  11. Жоары оу орындарындаы апаратты жйелер мамандыы студенттеріне ксіптік білім беруді азіргі жадайы мен даму перспективасы // Отстік азастан ылымы мен білімі. - Шымкент, 2009.- № 1(74), 45-49б.
  12. Болаша апаратты жйелер мамандыы студенттеріне математикалы пндерді ксіби баытта оытуды мазмны мен дістері // «уезов оулары – 8: ылыми жетістіктер - ркениетті мдени ж/е экономикалы дамуыны негіздері» халыаралы ылыми-тжірибелік конф. - Шымкент, 2009. – 290-296б. (А..Байдыбекова мен бірлескен)
  13. Жаратылыстану-математика цикліндегі пнаралы байланыстарды орнытыру // «уезов оулары – 8: ылыми жетістіктер - ркениетті мдени ж/е экономикалы дамуыны негіздері» халыаралы ылыми-тжірибелік конф. - Шымкент, 2009. – 351-355б. (Д.Рахымбек, А..Байдыбековамен бірлескен)
  14. «Бизнестегі апаратты жйелер» пнi бойынша зертханалы жмыстарды орындауа арналан дістемелік нсау // М.О.уезов атындаы ОМУ – Шымкент, 2010. - 5 б.т. (С.Б.Ботаевамен бірлескен).
  15. Ксіптік баыттылыты дамытуда математикалы модельдеуді олдану // ылыми журнал: Зерттеуші – Исследователь. - Шымкент, 2010. - №8(52), 143-147б.







































РЕЗЮМЕ

Маханова Злиха Ануаровна


Совершенствование профессиональной направленности студентов специальности «Информационные системы» при изучении математических дисциплин


13.00.02 Теория и методика обучения и воспитания (математика в системе начального, среднего и высшего образования)


Актуальность исследования: Совершенствование профессиональной направленности обучения является объективной потребностью и необходимым условием развития современного общества. Современное информационное общество требует от специалистов мобильности, оперативности в принятии решений и разрешении различных проблем.

Изучение и анализ научных работ позволяет сделать вывод о недостаточной разработанности проблемы совершенствования профессиональной направленности студентов специальности информационных систем при изучении математических дисциплин. Выявлены противоречия между растущей социальной потребностью общества в высокопрофессиональных специалистах информационных систем и существующей традиционной методикой подготовки специалистов информационных систем в вузах. Актуальность и неразработанность проблемы совершенствования профессиональной направленности студентов специальностей «Информационных систем» при изучении математических дисциплин определяет цель настоящего исследования и обусловили выбор темы.

Цель исследования состоит в теоретическом обосновании, разработке и экспериментальной проверке методики, направленной на совершенствование профессиональной направленности на основе изучения математических дисциплин студентов специальности «Информационные системы».

Объектом исследования является процесс изучения математиких дисциплин студентами специальности «Информационные системы».

Предметом исследования является методика совершенствования профессиональной направленности студентов в процессе изучения математических дисциплин по специальности «Информационные системы».

Гипотеза исследования: Если совершенствовать профессиональную направленность изучения математических дисциплин студентов высших учебных заведений специальности «Информационные системы», то

- улучшится качество базовых математических знаний;

- сформируется понимание важности профессиональной деятельности знаний и потребность в них;

- повысится интерес к специальности посредством целевого обучения математике.

В соответствии с намеченной целью, объектом, предметом исследования и выдвинутой гипотезой были определены следующие задачи:

- провести анализ содержания и путей совершенствования профессиональной направленности обучения студентов вуза математическим дисциплинам специальности «Информационные системы» и разработать сетевую модель межпредметной связи математических и специальных дисциплин в вузе;

- в целях повышении профессиональной направленности изучения будущих специалистов разработать принципы организации методики преподавания математических дисциплин;

- разработать и экспериментально обосновать эффективность методики профессиональной направленности преподавания математических дисциплин.

Научная новизна исследования заключается в следующем:

- проведен анализ содержания и формирования профессиональной направленности посредством преподавания математики студентам вузов специальности «Информационные системы»;

- выявлены теоретические, психолого-педагогические основы профессиональной подготовки студентов специальности «Информационные системы» в процессе обучения математическим дисциплинам в вузе построена сетевая модель – связи математических и специальных дисциплин;

- разработана и экспериментально обоснована эффективность методики совершенствования профессиональной направленности преподавания математических дисциплин в вузе.

Теоретическая значимость исследования: теоретически обоснована сетевая модель связи математических и специальных дисциплин в процессе совершенствования профессиональной компетентности студентов специальности «Информационные системы»; уточнены пути совершенствования профессиональной направленности обучения, а также теоретические основы подготовки специалистов информационных систем посредством обучения дискретной математике на основе компьютерных технологий.

Практическая значимость исследования:

- разработанная методика профессиональной направленности при обучении математическим дисциплинам способствует повышению качества подготовки специалистов информационных систем в высшей школе;

- в образовательный процесс вуза внедрена система профессиональной направленности обучения математическим дисциплинам, которая применяется на занятиях преподавателями-математиками;

- к практически значимым результатам исследования относится разработанный автором элективный курс по выбору «Информационные системы в бизнесе» на основе материалов исследования.

Апробация и внедрение основных положений и результатов исследования осуществлялись в форме научных докладов и сообщений на международных, республиканских научно-теоретических и научно-практических конференциях: «Социально-экономические проблемы стабильного развития науки, образования и общества в начале ХIХ века» (Шымкент,2003), «Проблемы дифференциальных уравнений, анализа и алгебры» (Актобе,2003), «Проблемные вопросы образования, науки и промышленности - 2007» (Шымкент,2007), «Эффективные пути подготовки профессиональных педагогов творческих специальностей» (Шымкент,2009), «Ключевые аспекты научной деятельности - 2008» (Днепропетровск,2008), «Новейшие научные достижения - 2009» (Белгород, 2009), «Дни науки - 2009» (Днепропетровск, 2009) а также путем опубликования результатов исследования в научно-педагогических изданиях: «Наука и образование Южного Казахстана» (Шымкент,2008,2009), «Исследователь» (Шымкент,2010).

Методика совершенствования профессиональной направленности на основе обучения математическим дисциплинам студентов специальности «Информационные системы» была апробирована и внедрена в практику работы Южно-Казахстанского государственного университета им. М.Ауезова, университета «Мирас» (г.Шымкент); Казахского экономического университета им. Т. Рыскулова (г. Алматы).

Перспективы исследования. Выполненное исследование не претендует на исчерпывающее решение данной проблемы. Перспективы исследования, на наш взгляд, заключаются в дальнейшей разработке проблемы совершенствования профессиональной направленности обучения студентов на основе интеграции математических и специальных дисциплин специальности «Информационные системы».























Makhanova Zlikha Anuarovna


The perfection of the students professional direction of the specialty “Informational systems” in the process of teaching mathematical disciplines


13.00.02 The theory and methods of teaching and upbringing (mathematics in the system of primary, secondary and higher education)


The requirements of the social – economic development of our state urgently demand the perfection of the students’ professional direction of the teaching in higher educational establishments in the sphere of informational systems in the process of mastering of the future specialty, but the existing methods of teaching mathematical disciplines doesn’t promote it. The choice of our research theme is conditioned by the keen necessity of the solving the mentioned problem.

The purpose of the research consists in the theoretical basis, in the working out and experimental control of the techniques allowing to perfect the professional direction through the students of the specialty “Informational systems” on the mathematical disciplines.

The object of research is the process of teaching the students of the higher educational establishments on the specialty “Informational systems”.

The subject of research is perfection of the students’ professional direction on the specialty “Informational systems” in the process of teaching the mathematical disciplines.

The methodological and theoretical basis of research are “Law about education” of the RK. Standard documents and training-methodical complexes of the Ministry of Education and Science of the RK. State compulsory standards of education conception and programs of informatization jf the education the theory of cognition and logics of science, pedagogics of the professional education, philosophical, psychological and pedagogical theories of the value and conception achievements of methodics and advanced experience exposed in works of native and foreign scientists in the sphere of the personality’s development.

The scientific novelty of research is concluded in:

  • the analyze of the content and ways of professional direction through teaching students on mathematical disciplines of the specialty “Informational systems” is carried out;
  • the basis of professional direction is defined through teaching the students on the specialty “Informational systems” on the mathematical disciplines and the system model showing the intersubject connection between mathematical and professional disciplines is worked out;
  • the principals of the organization the methodies of teaching mathematical disciplines are worked out with the purpose of improving the professional direction of the future specialists and experiments are carried out, suggestions are introduced.

The practical importance of research: the textbook ‘basis of Informatics’ teaching aid ‘The methodics of teaching Informatics’ methodical instruction ‘Informational systems in business’ were published on the result of research.

The result of research worked out by us courses of teaching mathematical disciplines of future specialists in the sphere of informational systems showed the considerably improvements of the students’ knowledge and promotion of their professional direction.

Approbation of results of research: are carried out by scientific reports and messages at the International, republic scientific-theoretical and scientific- practical conferences in Kazakhstan and the Russian Federation and also by the publication of the results of research in scientific-pedagogical editions of RK.

Маханова Злиха Ануарызы

Апаратты жйелер мамандыы студенттеріні математикалы пндерді оып-йренуі арылы ксіптік баыттылыын жетілдіру

Басуа.2010 ж. ол ойылды.

Пішімі 1/16 клемі. Клемі 2,0 б. т.

Таратылымы 100 дана.

160012, Шымкент аласы

Байтрсынов кшесі, 15Б

«Нрлы Бейне» баспа орталыы

.



 



<
 
2013 www.disus.ru - «Бесплатная научная электронная библиотека»

Материалы этого сайта размещены для ознакомления, все права принадлежат их авторам.
Если Вы не согласны с тем, что Ваш материал размещён на этом сайте, пожалуйста, напишите нам, мы в течении 1-2 рабочих дней удалим его.