ОЖ: 628.4.032:628.477:54-116 олжазба ыында

АБИТОВА ЖАННА АЛЫМЖАНЫЗЫ

ТРМЫСТЫ АТТЫ АЛДЫТАРДЫ АЙТА ДЕУ ЖНЕ ЖОЮДЫ ЖОЛДАРЫ

6М060800 – Экология мамандыы бойынша

жаратылыстану ылымдарыны магистрі академиялы дрежесін

алу шін дайындалан диссертацияны

РЕФЕРАТЫ

ызылорда, 2012 ж

Диссертациялы жмыс орыт Ата атындаы ызылорда мемлекеттік университетіні жаратылыстану факультетінде «Биология, география жне экология» кафедрасында орындалды.

ылыми жетекші: биология ылымдарыны кандидаты,

аа оытушы Р.Х. рманбаев

Ресми оппоненті: Экология жне оршаан ортаны орау

департаментіні директоры т..к

Ш.Н.Ноаев

Диссертациялы орау 2012 жылды « » « » саат « » орыт Ата атындаы ызылорда мемлекеттік университетіні жаратылыстану факультетінде теді. (Мекен-жайы: 120014. ызылорда аласы, Амангелді кшесі №66. Оу имараты № 9, аудитория «202»).

Диссертациямен орыт Ата атындаы ызылорда мемлекеттік университетіні ылыми-техникалы кітапханасында танысуа болады. (Мекен-жайы: ызылорда аласы, К. Бйсейтова кшесі № )

Мемлекеттік Аттестаттау комиссиясыны хатшысы Ж.Ж. Ізбасарова

КІРІСПЕ

Диссертациялы жмысты зектілігі.

Адамзат баласы зіні бкіл мырында, трмыс тіршілігінде табиат байлытарын р трлі дегейде, р трлі талаптармен, олдан келгенінше игере отырып, зіні ажетін анааттандыруа тырысады. з ажетін анааттандыру «алматы салмаы бар» деген аида бойынша табиата белгілі дрежеде зиян келтіру, жапа шектірумен абаттасып отыратынын бгінде ркім біледі. Адамзат тарапынан табиата сер ететін осындай зияндарды бірі - оршаан ортаны трмысты ттыну алдытарымен ластауы.Трмысты алдытарды деу мен кдеге жарату - бгінгі кнні зекті мселелеріні бірі. Бл лемдік дегейдегі мселе. Мысалы, аныш Сатпаев атындаы аза лтты техникалы университетіні мліметі бойынша, Швецияда ттыну алдытарыны 25 %-ы айта деліп, пайдалануа жіберіледі, Жапонияда ол 30 % райды, Германияда 35 %. Ал, азастанда коммуналды трмысты алдытарды 2,5 %-ы ана кдеге жаратылып, аланы 97,5 %-ы компоненттерге блінбестен тасымалданып полигондара немесе азастан Республикасыны табиат орау жне санитарлы занамасыны талаптарына сай емес арнаулы орындарда жинаталып, ашы оыстарда ордаланады. Нтижесінде ірді экологиялы жадайыны нашарлауына лкен лес осады [1].

Жмысты масаты: оршаан ортаны атты трмысты алдытармен ластануын, алдытарды айта деу жне жою жолдарын талдау, негізінде оып-зерттеу («Ибрайхан и К-ЛТД» ЖШС мысалында).

Зерттеу міндеттері:

нерксіптік жне трмысты алдытар туралы мліметтерді жинатау жне олара талдау жасау;

Трмысты атты алдытарды деуді лемдік дістерімен танысу жне олара талдау жасап, экологиялы тиімдісін анытау;

Трмысты алдытар проблемасын шешу масатындаы мемлекет тарапынан жасалып жатан іс-рекеттерге талдау жасау;

аланы трмысты атты алдытармен ластану дрежесін баалау;

ызылорда аласындаы атты трмысты алдытарды пайдалану тжірибесін - «Ибрайхан и К-ЛТД» ЖШС-ні трмысты атты алдытарды кдеге жарату жне жою жолдарына талдау жасау негізінде арастыру;

ызылорда алалы трмысты атты алдытарды орналастыру полигонына оршаан ортаны ластаушы кз ретінде сипаттама беру;

Полигон айналасындаы санитарлы орау аймаыны ауасы, суы жне топыраыны рамына зертханалы талдау жасау;

аланы трмысты алдытармен ластануын азайтуа арналан іс-шараларды сыну.

Зерттеу нысаны. ызылорда алалы трмысты атты алдытарды айта деу, кдеге жарату жне орналастырумен айналысатын «Ибрайхан и К-ЛТД» ЖШС.

Зерттеуді теориялы жне дістемелік негіздері:

Экология оулытарына, аламтор-орларына, трмысты алдытар проблемасына байланысты мемлекеттік, облысты бадарламалара талдау жасау;

«Ибрайхан и К-ЛТД» ЖШС-ні атаратын ызметі мен трмысты алдытарды орналастыру тжірибесімен танысу;

«Ибрайхан и К-ЛТД» ЖШС-ні трмысты алдытарды орналастыру полигоны айналасындаы санитарлы орау аймаыны топыраы, атмосфералы ауасы мен су кздеріні сапасына зертханалы талдау жасау негізінде трмысты алдытарды зияндарын белгілеу.

ылыми зерттеуді жаалыы.

Трмысты алдытарды жоюды бір жолы алдытарды полигондара орналастыру дісіні экологиялы зияндары аныталды.

Полигонны айналасы мен ала ішінде ретсіз жатан алдытарды оршаан ортаа зияндары бірдей екені тжырымдалды.

Жмысты практикалы ндылыы. Трмысты атты алдытарды айта деу (кдеге жарату) жне жоюды р трлі жолдары туралы материалдар жинаталып, жйеленді. Трмысты атты алдытар орналастырылатын полигондарды санитарлы орау аймаыны ауасы, суы жне топыраыны рамы аныталып, ала ішіндегі йінділерді айналасында да осындай жадайды алыптасу ммкіндігі жоары болатыны тжырымдалды.

орауа сынылатын нтижелер мен тжырымдар:

1. Трмысты алдытарды жоюды бір жолы алдытарды полигондара орналастыру дісіні экологиялы зияндары аныталуы.

Полигонны айналасы мен ала ішінде ретсіз жатан алдытарды оршаан ортаа зияндары бірдей екені жніндегі тжырымдама.

Зерттеуді сынатан туі. Зерттеу нтижелері «Биология, география жне экология» кафедрасыны кеейтілген мжілісінде тыдалды.

Авторды жеке лесі. Мселені ойылуы мен оны шешімі, барлы эксперименттік жмыстар мен алынан нтижелерді талдау жне материалдарды ылыми маалалар мен тезистер трінде дайындау авторды тікелей атысуымен орындалды.

Жариялымдар. Диссертация материалы бойынша 2 маала жарияланды.

Жмысты рылымы. Диссертация кіріспеден, 4 тараудан, орытындыдан, пайдаланылан дебиеттер тізімінен ралады. Жмыс 16 сурет, 20 кестеден жинаталан. Жмысты жалпы клемі 95 бет, пайдаланылан дебиеттер саны75.

НЕГІЗГІ БЛІМ

Трмысты алдытармен ластану жне оларды оршаан ортаа сері

Трмысты алдытарды жинаталуы – экологиялы мселе

Адам баласыны кез келген шаруашылы жне трмысты іс-рекеті р трлі алдытармен биосфераны ластайды. Бл з кезегінде халыты денсаулыы мен міріне, флора мен фауна трлеріні жойылуына, оршаан ортадаы тепе-тедікті бзылуына келіп соады. Сондытан алдытарды жинау, жою, зинсыздандыру, деу жне пайдалану – оршаан ортаны орауды басты мселелеріні бірі [1].

алдытар шыаратын негізгі кздерге нерксіп, ауыл шаруашылыы, й-жай шаруашылыы жатады. й-жай шаруашылыыны алдытарына пайдалануда болан жне тозан, зіні ттыну асиетін жойан бйымдар мен материалдар жатады. Трмысты алдытарды таы бір трі – тама алдытары. Бл алдытар трмыста тасталынады. Тама алдытарыны ауіптілігі оларды трленуіне байланысты.

алдытарды пайдалану ны жне оларды шикізат ретіндегі баасы жоарылаан кезде, рынога ірі жеке компаниялар тартылан. Мндай компаниялар елді мекендерден алша орналасан, нды емес, яни нарсыз арзан жерлерді алдытарды кмуге пайдаланады. йткені, олар тасымалдау жне орналастыру шыынын ктеруге абілетті болып келеді.

азіргі тада облыстарда нерксіптік жне трмысты алдытарды статистикалы есебі ана алынып отыран жадайы бар. Ешбір облыста алдытарды кадастры жргізілмейді. алдытарды клемі мен рамы жне оларды алып жатан ауданы жнінде дл мліметті болмауы мселені шешімін иындатады. Сондытан да болса керек Республика бойынша трмысты алдытарды жинаталуы жніндегі статистикалы мліметтер р БА-да, аламторда р трлі. алдытарды басаруды жола ою е алдымен оларды инвентаризациялаудан басталады.

Еліміздегі жыл сайын тзілетін Т -ды жалпы клемі 13,9-15 миллион м3 деп бааланады. Ірі алаларда (трындар саны шамамен 500 мы) жинаталатын алдытарды орташа мні соы уаыта дейін жан басына шаанда 1,3-тен 2,2 м3 аралыында болса, дамыан елдерде бл мн 0,3-тен 0,6 м3 аралыында ауытиды. азастанда Т-ды зиянсыздандыруды бір ана трі - полигондара орналастыру олданылады. Республикада алдытарды жалпы клеміні тек 5 % кдеге жаратылады не жаылады. Полигондарды кейбіреуіні арнайы рсаты бар, десе де оларды кбісіні тіпті жобада жо жне экологиялы-санитарлы талаптара сай емес екені, оларда Т-ды кму жне орналастыру кезінде технологиялы ережелерді саталмайтыны аныталан. Орналастыру жйесіні крсететін ызметі бар боланы келінген оысты трактор техникасы кмегімен тыыздау ана. Нтижесінде жел транда оыстар рамындаы жеіл компоненттер йіндіден кез келген ммкін ашытыа еркін шып шыа алады.

азіргі тада Р кіметінде «Трын й, коммуналды шаруашылы туралы» заны жобасы жасалды. За жобасын талылау жне оан сыныстар мен згерістер енгізу масатында «Трын й, коммуналды шаруашылы Агенттігіні» жанынан туелсіз комиссия рылды. Комиссия жобаны талылау шін 2010 жылы 25 наурыз кні семинар-форум йымдастырды. Семинар-форум ызылорда аласында тті. Семинар-форум азастанда алаш рет Т-ды басару саласында жмыс атаратын ксіпорындары кілдеріні басын осты. Семинар форума атысушылар азастандаы алдытарды басаруды жргізу мен дамыту, алдытарды жинау мен деу жне осы баытта жмыс атаратын ксіпорындарды республикалы ассоциациясын ру жнінде сыныстар жасады.

Трмысты алдытарды топтастырылуы

Трмысты алдытарды оршаан ортаа зиянды серін азайту немесе болдырмау шін оларды міндетті трде жіктеуге, топтастыруа тура келеді. Трмысты алдытарды жіктеу жне топтастыру аса крделі де иын мселе. алдытарды е алдымен агрегатты кйлеріне байланысты топтастыруа болады. Бл кдімгі атты, сйы жне газ трізді деп жіктеу болып табылады. Сонан со алдытар химиялы рамына арай органикалы жне бейорганикалы деп блінеді. алдытарды жалпы жіктеу 2 суретте крсетілген [1-3].

Трмысты алдытар

Газ трізді атты Сйы

Органикалы бейорганикалы

Зиянды Зиянсыз

Пайдаа асырылатын Пайдаа асырылмайтын

Жанатын Жанатын Жанбайтын Жанбайтын

атты сйы атты сйы

2-сурет. Трмысты алдытарды жалпы жіктелуі.

Трмысты алдытар пайдаа асырылатын жне пайдаа асырылмайтын болып блінеді. Пайдаа асырылатын жне асырылмайтын атты жне сйы алдытар жанатын жне жанбайтын топтара блінеді.

Жанбайтын пайдаа асырылатын алдытара й-жайды жндеуден ткізу кезінде тзілетін оыстар, ыдыс-аятарды сынытары, т.б. жатызуа болады. Ыдыс-ая сынытарын рылыс материалдары ретінде, яни абыралара мозаика трінде жапыстыруа, есік алдын, й іргетасын рлегенде пайдаланып жатады. Ал, млде пайдалануа жарамайтындары кмуге жіберіледі.

Жанатын пайдаа асырылатын алдытара ааш алдытарын, ааз алдытары – макулатураны, рамында резекесі бар алдытарды, трлі майлар мен еріткіштерді жатызуа болады. Бл алдытарды зиянсыз трге айналдыру шін камералы цехтарда жаады. Блініп шыан жылуды ндірістік айналымдарда немесе жанбайтын алдытарды зиянсыздандыру шін пайдаланады. Ал жау дерісіні нтижесінде шыан алдытар кмуге жіберіледі. Кейбір алдытарды кму алдында жау арылы клемін кішірейтуге болады.

Улы алдытарды кму, сатау, жинатау, тасымалдау туралы шешім абылдау шін оларды ауіптілік (уыттылы) сыныбын негізге алу маызды. алдытар уыттылы сыныбы мен оршаан ортаа келтіретін зиянына байланысты ш топа блінеді:

• за мерзімге сатауа болмайтын алдытар;

• Сатау клемі мен мерзімі шектелген алдытар,

• ш жыла дейінгі за мерзімге сатауа рсат етілген алдытар.

за мерзімге сатауа болмайтын алдытарды уыттылы сыныбы жоары болады.

Трмысты оыстар мен алдытарды негізгі трлері келесі трде топтастырылады [5]:

• тама алдытары;

• макулатура;

• консерві албырлары;

• фольга;

• металл сынытары;

• шыны ыдыстар;

• хлоры жо пластмасса заттар;

• хлоры бар пластмасса заттар;

• батарейкалар.

Бгінгі кні трмысты ттыну алдытарына олданыстан шыып алан электронды-сулелік ттікшелер негізінде жмыс істейтін компьютерлер, телевизорлар жне ялы телефондар, трлі салындатыштар сияты т.б. электр ралдары жатады. Осы электр ралдарыны компоненттері оршаан ортаа салыстырмалы трде кп зиян келтіреді. Мысалы, дербес компьютерді блшектерінде болатын ауіпті компоненттер:

• электронды-сулелік ттікшеде болатын орасын;

• ескі электронды-сулелік ттікшелерде болатын мышьяк;

• сурьманы ш тотыы ртке ауіптілікті кшейтеді;

• пластикпен апталан бліктер мен кабельдер ртке ауіпті;

• тзеткіштер слбасындаы селен;

• жартылай ткізгіштер жне басып шыаратын рылыдаы кадмий;

• магниттік асиеті бар кобальт;

• ауыстырып-осыштардаы сынап;

• металдарды тотыудан сатайтын хром.

орасын, мышьяк, сурьма, кадмий, кобальт, сынап, хром жне пластиктерді адам денсаулыына жне оршаан ортаа зияны кп. Сондай-а кптеген йымдарда лі кнге электронды-сулелік ттікше негізінде жмыс істейтін компьютерлер бар. Олар олданыстан шыан кнні зінде жмыс блмесінде саталып тран жадайлар да кездесіп жатады.

Т-ды рамында болатын алдытар:

• Макулатура;

• Медициналы алдытар;

• Істен шыан рал-жабдытар;

• олданыстан шыып алан аккумуляторлар мен оректену элементтері;

• Ааш алдытары;

• Мнай німдеріні алдытары;

• Азы-тлік ндірістеріні алдытары;

• Полимер алдытар, пластмассалар;

• ндірістік алдытар;

• Радиоактивті алдытар;

• Шыны сынытары мен алдытары;

• рылыс алдытары,

• Тоыма алдытары жне тері;

• Тсті металл сынытары;

• ара металл сынытары;

• Дгелектер мен резеке алдытар;

• Электронды сынытар.

Т-ды рамында болатын заттарды анарлым тиімді рі толы топтастырылуы осы сияты. Мнда жоарыда айтылан электр ралдарыны алдытары бір ана атаумен, яни электронды сынытар деп берілген.

Трмысты ттыну алдытарыны ішінде гигиеналы масаттарда пайдаланылатын заттарды алдытары да оршаан ортаа жне адам денсаулыына зиянды сер етеді.

Гигиеналы алдытар:

• Памперстер;

• Тсемдер;

• Тампондар;

• Матасы бар таяшалар;

• Гигиеналы ылал майлытар.

Гигиеналы алдытарды рамында болатын химиялы заттар:

Трибутилен (tributyltin);

Толуол (toluene);

Ксилол;

Стирол (styrene);

Этилбензол (ethylbenzen);

Изопропилбензол (isopropylbenzen);

Полиакрилат.

Барлы тзілетін алдытарды мамандарды з бетінше топтастыруы арастырылды. Дегенмен, Р-ны оршаан Ортаны орау Министрлігі алдытарды толы сыныптамасын жасап, пайдалануа сынды.

алдытар сыныптамасы Р оршаан Ортаны орау Министріні 2007 жылы 31 мамырдаы №169- бйрыы, азастан Республикасыны ділет Министрлігінде 2007 жылы 2 шілдеде Нормативтік ыты кесімдерді мемлекеттік тіркеуді тізіліміне №4775 болып енгізілді.

Сыныптама Р-ны Экологиялы кодексіні 17 бабыны 29 тармашасына сйкес дайындалан жне бекітілген.

ауіпті алдытарды трансшекаралы тасымалдануын жне оларды тасымалдау, кдеге жарату, сатау жне кму масаттары шін аластауды баылау туралы Базель конвенциясына сйкес алдытар ауіптілігіні 3 дегейі белгіленді. Олар:

1. Жасыл – индекс G;

2. Янтарь тсті - индекс A;

3. ызыл тсті – индекс R.

алдытарды сыныптау, алдытарды дйекті трде арау мен оларды басты белгілерін айындауа негізделеді.

Зерттеу нысаны жне дістері

«Ибрайхан и К-ЛТД» ЖШС 1998 жылы 13 наурызда рылан. Компанияны Бас директоры Мсабаев И.М. 2008 жылды желтосан айынан бері компания халыты экологиялы сауаттандыру масатында «Табиат тынысы» деп аталатын экологиялы газет шыарады. 2009 жылды маусым айынан бері жергілікті теледидар арылы «Табиат тынысы» хабарын жргізіп келеді [50, 51].

Компания негізінен трмысты жне нерксіптік атты алдытарды кдеге жаратумен жне полимер алдытарды деумен айналысады. 2004 жылдан бері полимер-м шатыр аптаыш, тротуара арналан плиталар (таталар) жасайды жне ааз-картон алдытарын дейді. 2006 жылдан бастап мнай алдытарын (мнай оймаларыны мнай шламдары, механикалы ндіріс алдытарын) деп, тауарлы нім ретінде брикеттелген атты жне сйы отын дайындайды. Компания ебегіні бірі брылау шламдары мен резеке алдытарын деу. Брылау шламы сндірілген ктас осылып, одан рі кріш ауызы осылан рылыс материалы - сазды блок дайындау арылы залалсыздандырылады. Сазды блок дайындау солидификация дісімен жзеге асырылады. Сондай-а, серіктестік пластмасса ыдыстарды престеп жинатайды да, тиісті жерлерге жнелтіп отырады.

Бгінгі тада компания автоапататарды кдеге жарату масатында тжірибелік жмыстар жргізіп жатыр. Атап айтанда, автоапатардан тменгі температурадаы пиролиз дісімен кмірсутекті конденсат (КСК) алу арылы пешке жаылатын сйы отын дайындау жне резеке апатарды тротуар плиткалар дайындау шін пайдалану.

«Ибрайхан и К-ЛТД» ЖШС 2008 жылдан бері Т-ды морфологиялы рылымына арай блек жинауды йымдастырады. Блек жинау шін SSI SCHAFER (Германия) контейнерлері, ал тасымалдау шін арнайы МАN оыс тасыыш машиналарын пайдаланады. Т-ды блек жинау тжірибесі зірге неміс контейнерлерін сатып алуа ммкіндігі бар жеке фирмаларда ана жола ойылан. Трын й секторы бл мселе бойынша амтылмаан.

Мейрамханалар мен кафелер:

«Арбат» мейрамханасы, «Бйтерек» кешені, «Алладин» кафесі, «Керуен» тнгі клубы, «Астана» рестораны, «ыз-Жібек» мейрамханасы, «Сарыара» мейрамханасы, «Байоыр» мейрамханасы, «Олимп» кафесі, «Каир» тнгі клубы, «Аниет» кешені, «Жасылы» кафесі», «Альбион» мейрамханасы, «Мимино» кафесі, «Шейх и S» мейрамханасы жне т.б.;

Дкендер:

«Маржан» дкені, «Нрбаыт» дкені, «Аниет» сауда орталыы, «Азиз» дкені;

Жеке секторлар:

«Дйсенов», «ттыхожаев», ЧЛ «Атабаев», ЧЛ «Ерназаров», ЧЛ «Дуйсенов», ЧЛ «Илясов», «Мстафаев», ЧЛ «Чегай», ЧЛ «адыров С», «айырбекова А», «Жубатханов М», ЧЛ «Турманбетова К», ЧЛ «Бегімбаев», ЧЛ «Боданов», ЧЛ «Аймаганбетова», ЧЛ «Калымбетова» ЧЛ «Жуманов», ЧЛ «Ерназаров», ЧЛ «Алибеков», «Каиырбаев» ЧЛ «Кушеров», «Байсакалов» жне т.б. Барлыы – 35.

Трын й секторы:

«Белкл» ыстаы.

Осы трмысты ттыну оыс-алдытарын блек жинау тжірибесі алдаы уаытта трын й секторын амтитын болса, нр стіне нр болар еді. Мндай ке ауымды жмысты атару шін «Ибрайхан и К-ЛТД» ЖШС-не жергілікті кімшілік тарапынан олдау керегі аны.

оыс алдытарымен жмыс бойынша кез-келген интегралды жоспар негізін алыптастырады. алдытарды ндеуді бірде-бір нсасы здігінен жмыс істей алмайды. Бкіл дниежзінде атты алдытарды кбі оыса латырылады, лыбритания, Ирландия, Финляндия, Португалия сияты мемлекеттерде атты алдытарды жинау пайызы 83 % жне 100 % арасында былып трады. оыстар орыны алдытарды типі бойынша аныталады.

оыстарды ш типке блуге болады:

ауіпті алдытар осыы;

ала алдытарыны осыы;

Инертті алдытарыны осыы.

Сондай-а, осытарды басаруды трт саната блуге болады:

алдытар тасталатын баылаусыз орын. азіргі уаытта кптеген мемлекеттерде алдытарды тастауды осындай орны бар.

Жалпы герметизация. Бл санат блектеуші абатты зиянды заттарды оршаан ортаа ткізбеушілік асиетімен ерекшеленеді. Бл санат соы жылдары кп жадайда амтамассыз етілмейді, себебі оыс герметизациясы алдытарды ыдырау рдісін баяулатып, оысты зиян келтіру мерзімін зартады екен [8].

Сзіндіні баылаумен герметизациялау. Бл тнбаны бір блігі алдытара еніп, пайда болатын сзіндіні арты блігі жиналып, аластатылады.

алдытар тасталатын, баыланатын орны. Бл баыт алдытарды жинаталу орны – полигондар болып саналады, онда инертті материалдарды маызы зор.

Трмысты атты алдытарды жинатау, оны жою, деу те крделі жне зекті мселе.

- табиат пайдаланушыларды алдытарды есепке алу, деу жне залалсыздандыру жмысындаы жеке жауапкершілігін кшейту, рі шыарылатын алды млшерін азайту шараларын енгізуді талап ету;
- барлы елді мекенде 2-ші санаттаы алдытарды тр-трімен срыптап жинатау жйесін енгізу;

- алдытарды залалсыздандыру масатындаы инфражйелер мен ндірістік уатты дамыту, ндірісте пайдаланылан лкен алдытарды екінші айтара игеруді жзеге асыру.

Осы сыныстар толы жзеге асатын болса алдытарды игеру мселесінде бір атар жмыстар орынды шешімін табар еді.

Т-ды тгендеу жмыстары жргізіліп, нтижесінде 2011 жылы ызылорда облысы бойынша 100,9 мы тонна Т жинаталаны белгілі болды [1].

Елді мекендер кімшіліктеріні жанынан алдытар айналымын реттеу жне калдандыру жмыстарын атару шін рылан Селолы ттыну кооперативтері (бдан рі – СТ) толы жмыс істемеуі себебінен, елді мекендерді ішінде засыз алды йінділері ралып, жер орларыны ластануына жол беріліп жатаны белгілі. Аудандардаы елді мекендерді контейнерлермен амтамасыз ету, алдытарды арнаулы орындара тасымалдау з дрежесінде жргізілмей, ттыну алдытарын рамына арай блек жинау, оларды пайдалы блігін кдеге асыру жмыстары назардан тыс алуда.

алдытарды басаруа (елді мекен кшелері, аладарын тазартуа жне алдытарды шыаруа) блінетін бюджет ызылорда аласы жне аудан орталытарындаы жергілікті атарушы орган аржысы есебінен ралады (алалы жне ауданды бюджет) жне маслихатпен бекітіледі.

Кп абатты трын й секторы жне жеке трын йлер cекторынан алдытарды шыару ызметі трындарды з жеке аражаттары есебінен орындалады.

Ксіпорындар жне коммерциялы рылымдардан алдытарды шыару з аражаттары есебінен аржыландырылады.

алдытарды шыарушы мекемелер (бдан рі – ШМ) конкурсты негізде алынады (мемлекеттік сатып алу заына сйкес тендерлер ткізу арылы). алды шыарушы мекемелерді санитарлы тазалы жмыстарын нтижелі йымдастыру масатында ызылорда аласыны аумаы 22 сектора блінген. ала аумаын секторлара блгенде келесі факторлар ескерілген – сектор ауданы, кшелерді зындыы, халыты тыыздыы, секторда орналасан жеке ксіпкерлік нысандарыны саны, парктер мен аллеялар саны жне сектордан полигонга дейінгі араашыты.

азіргі тада аладаы 22 секторда 8 ксіпорын санитарлы тазалыпен айналысса, оны 1 мемлекеттік азыналы ксіпорын, ал алан 7 жеке ксіпкерлік субъектілері. Десе де, облыста Т санитарлы жне экологиялы талаптара сай келмейтін арнайы блінген жерлерге тасталуда.

Санитарлы тазалыта пайдаланылатын негізгі техника паркі жаын жне алыс шет елдерді алды тасымалдайтын жк ктерімділігі орташа жне лкен арнайы автоклік ралдарынан трады. Сонымен атар, алдытарды блек жинау жне шыару шін жк ктерімділігі кіші жне орташа автокліктер де пайдаланылуда. Бір сектора белгіленген автоклік ралдарыны штатты саны 4 жне одан кп болуы ммкін.

Блек жиналан алдытарды шыару келісім-шарт негізінде жеке трын й секторынан жне зады тлалардан (кафе, мейрамхана, магазин, офис) орындалады жне басты шарт Т блек жинау технологиясы саталуы тиіс.

Компания айматы климатты ерекшеліктерін ескере жне мониторингтік зерттеу орытындылары негізге ала жне ркениетті елдер тжірибесіне сйене отырып, алдыы атарлы бадарлама алдытарды жер асты контейнерлерінде блек жинау жне шыару жмысын жзеге асыруда.

Жер асты контейнерлері жйесі батыс Еуропа елдерінде кеінен таралан. Жер асты контейнері – бл алдытарды жинау мен шыаруды инновациялы жйесі [2].

Контейнерлер арнайы алашаларда, трын й мен кімшілік имарат маына, парктер, скверлер, демалыс аймаында, жаажайда жне т.б. жерлерде орнатыла береді. Бл контейнерлер сиымдылыы жер бетінде тран контейнерлерден 3-5 есеге дейін лкен жне ызмет ету мерзімі 5 есе жоары. Біра е басты артышылыы аталмыш контейнерлер кмегімен алдытарды жинауды срыпты жйесіне (блек жинау) кшуге ммкіндік беретіні. Яни, ааз, шыны, пластик жне органикалы алдытар блек контейнерлерде жинаталады. Конструкциялы сырты пішіні квадрат, призмалы жне цилидрлі болып келеді. Квадрат жне призма трізді контейнерлер сыйымдылыы 2,5...4,5 м3 болса, цилиндрлі контейнерлер сыйымдылыы 1,2...2,5 м3 аралыында. Квадрат жне призма трізді контейнерлер жер астына арнайы дайындалан темір немесе бетоннан жасалан орапты ішіне орнатылады. Ал цилиндрлі контейнерді іші толан кезде ауыстыра салатын полиэтилен немесе баса мата материалдарынан тігілген аптар орнатылады.

алада 2010 жылды атар айынан бгінгі кнге дейін Т жинау мен шыаруа арналан жер асты контейнерлері 30 орына орнатылан. алдытарды блек жинау аладаы 35 кафе мен мейрамханада, жеке трын йлерде – 1300 контейнер ойылан (бл істі ауымын кеейту баытындаы жмыс траты трде жргізілуде), сонымен бірге ірі мнай жне уран ндіруші компаниялар секторында атарылуда.

алдытарды жинау екі діспен орындалады – алдытарды жинау мен срыптау екі жер сті контейнерімен жне алдытарды жер асты контейнерінде морфологиялы рамы бойынша блек жинау.

Блек жинау технологиясы бойынша Т морфологиялы рамына арай екі контейнерге блінеді. Бірінші контейнерге айта пайдалануа жарайтын шикізат ретіндегі алдытар бл – макалатура, полимер композициялы алдытар, шыны, темір, аылтыр жиналса, ал екінші контейнерге оыс алдыы жиналады.

Т-ды блек жинау жне шыаруа арналан жер асты контейнерлеріні технологиялы слбасы 16-суретте крсетілген.

Ксіпорынны оршаан ортаны ластаушы кз ретіндегі сипаттамасы

«Ибрайхан и К-ЛТД» ЖШС полигоны ызылорданы отстік батысына арай 20 км ашытыта» Самара-Шымкент» трассасынан батыса арай 1,2 км жерде орналасан. Жеріні жалпы ауданы 10 га; соны ішінде 6,565 га – алдытарды кму учаскесі, 1,232 га – шаруашылы аймаы, 0,848 га – жасыл айма, автожол – 0,450 га,

25 жыл пайдалануа берілген, 533,33 мы м3 атты трмысты алдыты орналастыруа ммкіндігі бар.

райсыны ауданы 2,2 га болатын жоспар бойынша ауданы 255х258 м алдытарды орналастыруа арналан учаскелер йымдастырылан.

алдытарды орналастыруа арналан орындарды биіктік бойынша ені 47 м, зындыы – 82 м, жиектері -1:3.

Т келінгеннен кейін орындалатын жмыстар:

Автотаразыларда оыс тасымалдаушыларды лшеу;

Диспетчер кмегімен белгіленген учаскеге тсіру;

Диспетчер кмекшісі «алдытарды полигона орналастыруа болатын, болмайтынын анытау» масатында оыстарды кзбен шолып шыады.

оыс тасымалдаыш машинаны дезинфекциялау;

Т айта деу;

айта деуге жатпайтын трлерді кму.

ызылорда аласы бойынша трмысты алдытармен ластану жоары млшерде. Траты жне уаытша саталатын трмысты атты алдытармен ортаны ластану дрежесін баалау бойынша жргізілген жмыстар (ведомстволы баынушылы жне меншік тріне арамастан):

- ызылорда аласы топыраы мен атмосфералы ауасыны ластануына Т серін белгілеу;

- Т полигоны орналасан жерді оршаан ортаа серін анытау:

Аталан жмыстарды орындау шін е алдымен Т полигоны орналасан жердегі алдытарды сипаттамасы анытауда ескерілетін мселелер:

полигон рылысын салу жне пайдалану барысында оны оршаан ортаа келтіретін геоморфологиялы згерістері;

жинаталан німдерді ыдыруы нтижесінде оршаан ортаа келтіретін геохимиялы згерістері;

апатты жадайларды ктілу ауіпі.

Полигон орналасан аудан топыраыны деградациялану дрежесі жне полигон алдытарыны оны рылысына сері, су жамылысы тр рамыны згеруі;

Т полигонынан шадану клемі жне бл былысты іргелес жатан аумаына жне Т полигонына сер ету дрежесі;

Т полигоны алдытарыны серінен жерасты суларыны химиялы рамыны згеруі;

Полигон территориясынан аатын жоары абаттаы суларды химиялы рамын баалау жне оларды жаын орналасан су объектілеріне сері (зен, кл жне т.б.)

Жалпы аланы оршаан ортаа серін баалау мониторингісі бойынша: атмосфералы ауа, ар жамылысы, сондай-а топыра жамылысын байайды.

Атмосфераа келіп тскен алдытарды жанама серін баалау шін ар сынамалары тадап алынады. Сынамалар ар жамылысыны барлы алыдыын жамылан шурф тередігінен тадалады. ар жамылысынан сынама тадау уаыты – ыс мерзіміні соы. оысты орналастыру ауданындаы ар жамылыысыны рамына химиялы талдау жасалды.

Фонды концентрация жне мдени-трмысты олдануа, шаруашылыта ішуге арналан су кздері шін ЗЖЖК нормалау заттарымен кестедегі берілгендерді салыстыру нормаланатын ластаушы заттарды рамы ЗЖЖК арты емес екені туралы орытынды жасауа ммкіндік береді. Жоарыда берілгендерді талдай отырып, ар жамылысыны жиналу мерзімінде осы скемен аласыны трмысты алдытар осыыны СА атмосфера ауасын ластауа серін тигізбейтінін круге болады.

Атмосфералы ауаны байау. Атмосфера ауасыны сынатарын тадау ГОСТ 17.2.3.01-77, ГОСТ 17.2.4.02-81 сйкес жзеге асырылды (СБ контуры жне басыы жел баыты румбтарыны иылысында орналасан нктелерде жзеге асырылады, біра ол бекет пен бекеттен 500 м арты емес).

Бл орытынды бойынша Т полигоныны санитарлы орау белдемінен баыланан ауа рамындаы ластаушы заттар ШРК скес келеді деуге болады.

Топыра жамылысы. оыс орналасан ауданда оны жадайын баалау шін топыра жамылысыны химиялы талдауы 2012 жылы «Ибрайхан и К-ЛТД» ЖШС химиялы талдаулар жне нерксіптік экология зертханасында іске асырылды. Сынатарды тадау сзгі-жер сулары озалысыны баыты бойынша жел векторыны бойымен орналасан сына алашаларында жзеге сырылады екен. Топыра біртекті су жамылысы мен р-трлі негізгі топыра шектерінде тадалан ауданы 1010 м алашада тадалады. Топыра сынаын тадау схемасы осымшаа алынан. Трмысты алдытарды жинаушы санитарлы-орау аймаыны шекарасында тадап алынан топыра сынамаларны химиялы талдау нтижелері 16-20-кестелерде крсетілген.

16-кесте. Трмысты алдытар жиналан орынны СБ шекарасындаы атмосфералы ауаны ластаушы заттар рылымы

Заттарды атауы	т.1	т.2	т.3	т.4	Орташа мні	ПДК мг/м
осылыстар	0,28	0,32	0,21	0,3	0,2775	0,5
Аммиак	0,1	0,08	0,07	0,1	0,0875	0,2
Кміртегі оксиді	2,8	1,9	2,1	2,9	2,425	5,0
Азотты остотыы	0,035	0,074	0,062	0,055	0,0565	0,085
Сынап	а/д	а/д	а/д	а/д	а/д	0,0003
Фенол	а/д	а/д	а/д	а/д	а/д	0,01
Формальдегид	а/д	а/д	а/д	а/д	а/д	0,035

17-кесте. Трмысты алдытар орналасан ауданда топыра жамылысын зерттеу нтижелері (жалпы рамы, мг/кг).

Заттарды атауы	т.1	т.2	т.3	т.4	фон	орташа
орасын	100,0	67,0	140,0	180,0	70,0	121,75
Мыс	100,0	57,0	104,0	80,0	36,0	94,25
Мырыш	460,0	200,0	192,0	270,0	200,0	280,5
Кадмий	0,9	1,2	0,8	0,6	0,5	0,875
Мышьяк	5,1	3,5	9,0	5,8	5,5	5,85
Сынап	1,3	0,3	0,7	1,2	0,7	0,875
Мнай німдері	250,0	212,0	137,0	222,0	211,0	205,25

Топыраты ластаушы заттарды фонды концентрациясы жне ШРК-мен, ндірістік мониторинг бадарламасына сай, топыра жамылысын зерттеу нтижесінде алынан берілгендерді аналитикалы талдауын салыстыру келесі ластаушы заттарды ШРК жне фонды концентрациясыны артатынын крсетеді: орасын - 1,62 есе.

18-кесте. Трмысты алдытар орналасан ауданда топыра жамылысын зерттеу нтижелері (ышыл еріту формалары, мг/кг).

Заттарды атауы	т.1	т.2	т.3	т.4	фон	орташа
орасын	60,0	26,0	80,0	110,0	20,0	69,0
Мыс	33,0	22,0	28,0	30,0	26,0	28,25
Мырыш	147,0	64,0	71,0	115,0	99,5	99,25
Кадмий	0,56	2,3	0,6	0,3	0,4	0,814
Мышьяк	5,0	3,2	8,6	5,6	4,8	5,6
Сынап	0,23	0,25	0,6	1,2	1,0	0,468

орасын тсті металлургия ксіпорындарына тн негізгі элемент болып табылады, тау жыныстары бар полиметаллды концентраттар рамына кіреді, металлургиялы ксіпорындар тастамаларды едуір млшерінде кездеседі. Сондытан Т оысыны топыра жамылысында орасынны айтарлытай рамы жалпы техногенді ластау салдары болып табылады.

19-кесте. Трмысты алдытарды жинаушы орналасан ауданда топыра жамылысын зерттеу нтижелері (су еріту формалары, мг/кг).

Заттарды атауы	т.1	т.2	т.3	т.4	фон	орташа
орасын	0,09	0,015	0,165	0,025	0,075	0,07375
Мыс	0,015	0,05	0,011	0,005	0,05	0,0203
Мырыш	0,08	0,135	0,1385	0,035	0,175	0,0971
Кадмий	<0.005	<0.005	<0.005	<0.005	<0.005	<0.005
Мышьяк	<0,025	<0,025	<0,027	<0,025	<0,025	0,0067
Сынап	0,002	0,001	0,006	0,002	<0,001	0,00275
ра алды	597,5	1062,5	1667,5	565,0	1982,5	973,125
Мнай німдері	6,0	3,9	5,8	9,0	4,9	6,175

20-кесте. ауіптілік сыныптары жне топыратаы химиялы элементтерді ШРК, мг/кг

Заттарды атауы	ауіптілік сыныбы	ШРК, мг/кг
		Ылалды кйінде	Жылжымалы кйінде	Суарлас кйінде
орасын	1	332,0	-	-
Мырыш	1	-	2,3	-
Мыс	2	-	3,0	-
Кадмий	1	2,0	-	-
Мышьяк	1	2,0	-	-
Сынап	1	2,1	-	-
Мнай німдері	4	-	-	-

орытынды

Жоарыдаы зерттеулерді нтижелеріне сйеніп, тмендегі пайымдаулар жасалынды:

Трмысты атты алдытарды айта деу жне кдеге жарату мселесі бойынша дебиеттерге жне аламтор орларына, нормативтік-ыты базаа шолу жасалып, жиналан материалдар жйеленді.

Трмысты атты алдытар проблемасын шешу масатындаы мемлекет тарапынан жасалынып жатан іс-рекеттерге талдау жасалды.

ызылорда аласын ластаушы кздер туралы мліметтер жинаталып, оларды трмысты атты алдытармен ластану дрежесі.

«Ибрайхан и К-ЛТД» ЖШС-ні ызметі оып-зерттелді.

«Ибрайхан и К-ЛТД» ЖШС-і жанындаы Т полигоны айналасындаы санитарлы орау аймаындаы ауа, су жне топыраты рамына зертханалы талдау жасалды. Талдау нтижесінде Т полигоныны айналасында салыстармалы трде ластаушыларды жоары болатыны аныталды. Аныталан крсеткішке арай отырып, ала ішінде ретсіз жатан оыс кздеріні зияны туралы тжырым жасалды.

«Ибрайхан и К-ЛТД» ЖШС-ні Т-ды кдеге жарату жне жою барысында орындайтын іс-рекеттеріне талдау жасалды. Шын мнінде бл ксіпорынны ола алып отыран ызметіні нтижесінде ала тазалыыны жасарып келе жатаны аныталды.

аланы трмысты алдытармен ластануын азайтуа арналан іс-шаралара сыныстар жасалды.

сыныстар

Диссертация таырыбы бойынша жарияланан маалалар тізімі:

рманбаев Р.Х., Абитова Ж.. ызылорда аласында трмысты алдытармен жмыс жасаудын мселелері

рманбаев Р.Х., Абитова Ж.. Трмысты алдытарды деу мен жою жолдары

Резюме

КУЛЬСУМАКОВА АКЕРКЕ ИЮНЬЕВНА

Определения уровня загрязнения тяжелыми металлами почв и растительности месторождения Акшабулак

Специальность: 6М060800 – «Экология»

Цель работы –

Объект исследования -

Научная новизна:

Основные положения, выносимые на защиту:

Выводы

SUMMARY

KULSUMAKOVA AKERKE IYUNEVNA

Specialty: 6М060800 – «Ecology

РЕЗЮМЕ

на автореферат диссертации на соискание ученой степени магистра естественных наук по специальности 6М060800 - Экология

АБИТОВА ЖАННА ГАЛЫМЖАНКЫЗЫ

Зерттеуді маыздылыы. Адамзат баласы зіні бкіл мырында, трмыс тіршілігінде табиат байлытарын р трлі дегейде, р трлі талаптармен, олдан келгенінше игере отырып, зіні ажетін анааттандыруа тырысады. з ажетін анааттандыру «алматы салмаы бар» деген аида бойынша табиата белгілі дрежеде зиян келтіру, жапа шектірумен абаттасып отыратынын бгінде ркім біледі. Адамзат тарапынан табиата сер ететін осындай зияндарды бірі - оршаан ортаны трмысты ттыну алдытарымен ластауы.

Трмысты алдытарды деу мен кдеге жарату - бгінгі кнні зекті мселелеріні бірі. Бл лемдік дегейдегі мселе. Мысалы, аныш Сатпаев атындаы аза лтты техникалы университетіні мліметі бойынша, Швецияда ттыну алдытарыны 25 %-ы айта деліп, пайдалануа жіберіледі, Жапонияда ол 30 % райды, Германияда 35 %. Ал, азастанда коммуналды трмысты алдытарды 2,5 %-ы ана кдеге жаратылып, аланы 97,5 %-ы компоненттерге блінбестен тасымалданып полигондара немесе азастан Республикасыны табиат орау жне санитарлы занамасыны талаптарына сай емес арнаулы орындарда жинаталып, ашы оыстарда ордаланады. Нтижесінде ірді экологиялы жадайыны нашарлауына лкен лес осады [1].

азіргі кезде елімізде барлыы 22 млрд. тонна алды жинаталан. Оны ішінде 16 млрд. тоннадан астамы – техногендік минералды тзілістер, 6 млрд. тоннаа жуыы – ауіпті алдытар, 96 миллион тоннасы трмысты атты алдытар. Туелсіз сарапшыларды мліметтері бойынша осы ттыну алдытарыны рамында 40-а жуы ауіпті заттар болатын крінеді [2].

атты трмысты алдытар проблемасы - лемдік проблема боландытан ызылорда облысын айналып те алмайтыны аны. аламызды азіргі крінісінде келбетті, тап-таза слу жерлер жо емес. сіресе, кейінгі кездері ала кшелерінде трлі-тсті кзді жауын алатын глдерді егілуі бір серпілтіп, уантып-а тастайды. Дегенмен, мндай сем крініс тек аланы орталыы ана екенін кпшілік келімді-кетімді онатар байай бермейді. Ал ала орталыынан баса кшелер, трын й секторлары орналасан аудандарды тазалыы кіл уантар емес.

Трмысты ттыну алдытарыны оршаан ортаны ластауы бгінде Республика дегейінде ола алынып отыран зекті мселелерді бірі. Сондытан осындай зекті мселені шешімін іздестіру, ала тазалыын жасартуа лес осу, сыныстар жасау ала трындарыны райсысыны міндеті болуы тиіс.

Жмысты масаты: оршаан ортаны атты трмысты алдытармен ластануын, алдытарды айта деу жне жою жолдарын талдау, негізінде оып-зерттеу («Ибрайхан и К-ЛТД» ЖШС мысалында).

Зерттеу міндеттері:

нерксіптік жне трмысты алдытар туралы мліметтерді жинатау жне олара талдау жасау;

Трмысты атты алдытарды деуді лемдік дістерімен танысу жне олара талдау жасап, экологиялы тиімдісін анытау;

Трмысты алдытар проблемасын шешу масатындаы мемлекет тарапынан жасалып жатан іс-рекеттерге талдау жасау;

аланы трмысты атты алдытармен ластану дрежесін баалау;

ызылорда аласындаы атты трмысты алдытарды пайдалану тжірибесін - «Ибрайхан и К-ЛТД» ЖШС-ні трмысты атты алдытарды кдеге жарату жне жою жолдарына талдау жасау негізінде арастыру;

ызылорда алалы трмысты атты алдытарды орналастыру полигонына оршаан ортаны ластаушы кз ретінде сипаттама беру;

Полигон айналасындаы санитарлы орау аймаыны ауасы, суы жне топыраыны рамына зертханалы талдау жасау;

аланы трмысты алдытармен ластануын азайтуа арналан іс-шараларды сыну.

Зерттеу нысаны. ызылорда алалы трмысты атты алдытарды айта деу, кдеге жарату жне орналастырумен айналысатын «Ибрайхан и К-ЛТД» ЖШС.

Зерттеуді теориялы жне дістемелік негіздері:

Экология оулытарына, аламтор-орларына, трмысты алдытар проблемасына байланысты мемлекеттік, облысты бадарламалара талдау жасау;

«Ибрайхан и К-ЛТД» ЖШС-ні атаратын ызметі мен трмысты алдытарды орналастыру тжірибесімен танысу;

«Ибрайхан и К-ЛТД» ЖШС-ні трмысты алдытарды орналастыру полигоны айналасындаы санитарлы орау аймаыны топыраы, атмосфералы ауасы мен су кздеріні сапасына зертханалы талдау жасау негізінде трмысты алдытарды зияндарын белгілеу.

ылыми зерттеуді жаалыы.

Трмысты алдытарды жоюды бір жолы алдытарды полигондара орналастыру дісіні экологиялы зияндары аныталды.

Полигонны айналасы мен ала ішінде ретсіз жатан алдытарды оршаан ортаа зияндары бірдей екені тжырымдалды.

Жмысты практикалы ндылыы. Трмысты атты алдытарды айта деу (кдеге жарату) жне жоюды р трлі жолдары туралы материалдар жинаталып, жйеленді. Трмысты атты алдытар орналастырылатын полигондарды санитарлы орау аймаыны ауасы, суы жне топыраыны рамы аныталып, ала ішіндегі йінділерді айналасында да осындай жадайды алыптасу ммкіндігі жоары болатыны тжырымдалды.

орауа сынылатын нтижелер мен тжырымдар:

1. Трмысты алдытарды жоюды бір жолы алдытарды полигондара орналастыру дісіні экологиялы зияндары аныталуы.

Полигонны айналасы мен ала ішінде ретсіз жатан алдытарды оршаан ортаа зияндары бірдей екені жніндегі тжырымдама.

Зерттеуді сынатан туі. Зерттеу нтижелері «Биология, география жне экология» кафедрасыны кеейтілген мжілісінде тыдалды.

Авторды жеке лесі. Мселені ойылуы мен оны шешімі, барлы эксперименттік жмыстар мен алынан нтижелерді талдау жне материалдарды ылыми маалалар мен тезистер трінде дайындау авторды тікелей атысуымен орындалды.

Жариялымдар. Диссертация материалы бойынша 2 маала жарияланды.

Жмысты рылымы. Диссертация кіріспеден, 4 тараудан, орытындыдан, пайдаланылан дебиеттер тізімінен ралады. Жмыс 16 сурет, 20 кестеден жинаталан. Жмысты жалпы клемі 95 бет, пайдаланылан дебиеттер саны 75.

РЕЗЮМЕ

на автореферат диссертации на соискание ученой степени магистра естественных наук

по специальности 6М060800 – Экология

Актуальность исследования.

Человечество на протяжении всей своей жизни и деятельности на разном уровне, для различных целей, в силу своих возможностей использует природные богатства.

В результате этого использования природе наносится определенный вред. Это общеизвестно.

Одной из форм нанесения человеком вреда природе является загрязнение окружающей среды бытовым мусором.

Переработка и использование бытового мусора – одна из актуальных проблем современности. Это проблема мирового уровня.

Например, по сведениям Казахского национального технического университета имени К. Сатпаева, в Швеции 25 % потребительских отходов перерабатываются и используются вновь, в Японии эти показатели составляют 30%, в Германии- 35%.

В Казахстане переработке подвергается только 2,5 % бытовых отходов, остальные 97,5%,

не делясь на компоненты, вывозятся на полигоны или собираются в специальных местах, образуя груды мусора, что противоречит санитарным нормам и требованиям организаций по охране природы. В результате ухудшается экологическая обстановка в регионе (1).

В настоящее время в нашей стране всего собрано 22 млрд. тонн отходов: из них, свыше 16млрд. тонн – состав техногенных минералов, около 6 млрд. тонн – опасные отходы, 96 миллионов тонн – твердые бытовые отходы.

По оценке независимых экспертов в составе этих отходов обнаружены около 40 опасных веществ (2).

Проблема твердых бытовых отходов – всемирная проблема. Естественно, она не обошла Кызылординскую область. Конечно, в городе есть красивые, благоустроенные места. Особенно это заметно в последние годы: большое количество улиц города засажено цветами. Гости города могут и не заметить, что такая картина присутствует только в центре города.

Улицы окраин города, где расположен частный сектор, не отличаются чистотой и не радуют глаз.

Проблема загрязнения окружающей среды отходами бытовой продукции – одна из актуальных проблем республиканского уровня.

Следовательно, поиски решения названной проблемы, внесения вклада в улучшение состояния чистоты города, внесение предложений по решению проблемы должно быть долгом каждого горожанина.

Цель работы.

Изучить и проанализировать пути решения проблемы загрязнения окружающей среды твердыми бытовыми отходами, переработки и уничтожения этих отходов (на примере деятельности ТОО « Ибрайхан и К-ЛТД».)

Задачи исследования:

-собрать и проанализировать сведения о промышленных и бытовых отходах;

-изучить мировой опыт по переработке бытовых отходов, проанализировать и выявить наиболее эффективные;

- проанализировать деятельность государственных структур по решению проблемы бытовых отходов;

- определить уровень загрязнения города бытовыми отходами;

-проанализировать деятельность ТОО «Ибрайхан и К-ЛТД» в сфере переработки и использования бытовых отходов по городу Кызылорда;

- дать оценку полигону по размещению твердых бытовых отходов в плане нанесения вреда окружающей среде;

- сделать лабораторный анализ воздуха, воды и почвы в зоне санитарной защиты полигона;

- сделать рекомендации по осуществлению мероприятий с целью уменьшения загрязнения города бытовыми отходами.

Объект исследования.

Деятельность ТОО « Ибрайхан и К-ЛТД» по переработке, использованию и размещению твердых бытовых отходов города Кызылорда.

Теоретические и методологические основы исследования.

1.Анализ государственных и областных программ, учебников по экологии, интернет-источников по проблеме бытовых отходов.

2.Знакомство с деятельностью ТОО « Ибрайхан и К-ЛТД», изучение опыта работы предприятия по размещению бытовых отходов.

3. Анализ атмосферного воздуха, почвы, воды в зоне санитарной защиты полигона

ТОО « Ибрайхан и К-ЛТД» по размещению бытовых отходов и определение вреда

бытовых отходов.

Научная новизна исследования.

Выявлен вред метода сбора бытовых отходов на полигонах.

Доказано, что отходы, вывезенные на полигон, и отходы, разбросанные по городу, наносят вред окружающей среде в одинаковой степени.

Практическая значимость исследования.

Собран и систематизирован материал о переработке и уничтожении твердых бытовых отходов.

Выявлен уровень состояния воздуха, почвы, воды зоны санитарной защиты полигона для размещения бытовых отходов и сделан вывод, что такое же состояние воздуха, почвы и воды возможно вокруг городских стихийных свалок.

Положения, выносимые на защиту.

1.Метод вывоза и размещения бытовых отходов на полигонах наносит экологический вред.

2. Бытовые отходы, размещенные на полигоне, и отходы, образующие свалки в черте города, наносят одинаковый вред окружающей среде.

Апробация работы.

Результаты исследования были заслушаны на расширенном заседании кафедры

« Биология, география и экология»

Личный вклад автора.

Определение проблемы и поиски её решения, проведение экспериментальных работ,

анализ полученных результатов, подготовка научных статей и тезисов осуществлялись при непосредственном участии автора.

Публикации.

По материалам диссертации опубликованы две статьи.

Структура работы.

Диссертация состоит из введения, четырех глав, заключения и списка использованной литературы. Работа проиллюстрирована 16 рисунками, 20 таблицами.

Общий объем работы составляет 95 страниц, список использованной литературы включает 75 наименований.

RESUME

on the abstract of thesis of dissertation on the competition of graduate degree of master's degree of natural sciences

on speciality 6М060800 is Ecology

Research actuality.

Humanity during all life and activity at different level, for different aims, by virtue of the possibilities uses natural resources.

As a result of this use certain harm is inflicted nature. It is a matter of common knowledge.

One of forms of causing by the man of harm there is contamination of environment nature domestic garbage.

Processing and use of domestic garbage - one of issues of the day of contemporaneity. It is a problem of world level.

For example, on information of the Kazakh national technical university of the name, in Sweden 25 % consumer wastes are processed and used again, in Japan these indexes make 30%.

In Kazakhstan processing 2,5 % domestic wastes are exposed to only, other 97,5 not divided by components, taken out on grounds or going to the special places, forming the piles of garbage, that conflicts with sanitary norms and requirements of organizations on conservancy. As a result an ecological situation gets worse in a region(1). Presently in our country all is collected 22 milliards of tons of wastes : from them, above 16млрд. tons - composition of technogenic minerals, about 6 milliard of tons, is hazwastes, 96 million tons are hard domestic wastes.

As evaluated by independent experts in composition these wastes found out about 40 hazardous substances(2).

\u0009 A problem of hard domestic wastes is a world problem. Naturally, she did not go round the Кызылординскую area. Certainly, there are beautiful, equipped with modern amenities places in city. It is special it notedly the last years: plenty of streets of city is cropped with colors. The guests of city can not notice that such picture is only in the center of city.

Streets of outskirts of city, where a private sector is located,

Aim of work.

To study and analyse the ways of decision of problem of contamination of environment, processing and elimination of these wastes on the example of activity of, hard domestic wastes

Research tasks:

- to analyse information about industrial and domestic wastes;

- world experience on processing of domestic wastes, to analyse and educe most effective;

- to analyse activity of state structures in decision of problem of domestic wastes;

- to define the level of contamination of city domestic wastes;

- activity of in the field of processing and utilization of domestic wastes on a city;